Tomes I-II (LA) : Capitulum 8 (2)
157Q3 309-310. LA 187-189III. [Consilium Thome Basin.]
In nomine domini nostri Jhesu Christi, incipit opinio et consilium Thome, Lexoviensis episcopi, super processu et condemnatione Johanne, dicte Puelle.
Consulendo in materia condemnationis Johanne Puelle, condemnate per dominum Petrum Cauchon, tunc episcopum Belvacensem, et fratrem Johannem Magistri, assertum subinquisitorem heretice pravitatis in civitate Rothomagensi, de heresi, scismate, assertione falsa divinarum revelationum et apparitionum sanctorum angelorum et sanctarum Katherine et Margarete, et aliis pluribus criminibus, in sententia contra eam lata latius expressis ; sub omni correctione et reverentia atque emendatione || sanctissimi domini nostri summi Pontificis et omnium catholicorum melius sentientium651 et judicantium : videtur quod processus coram dictis assertis judicibus habitus et sententia in ipsam lata, possint multipliciter, rationabiliter, | juridice ac veridice impugnari. Ad quod particulariter et ordinate demonstrandum, presens opusculum dividam in duas partes.
In prima parte ostendam dictos processus et sententiam contra Johannam habitos, multis juris rationibus, tam nullos et irritos, quam adnullandos et irritandos fore ; non quod velim dicere simul dictos processus et sententiam nullos et adnullandos eodem respectu existere, referendo utrumque ad jus, quia hoc simul esse non potest. Nam quod nullum est, adnullari non potest, Nam et si sub conditione
, ff. De injusto, rumpto, irrito facto testamento [Dig. XXVIII. 4. 5], De desponsatione impuberum652, Ad dissolvendum
[Xa IV. 2. 13], cum similibus. Sed plures rationes inducam quam que conclu-||-dunt ad nullitatem processus, quod scilicet processus 158Q3 310-311. LA 189et sententia sunt ipso jure nulli ; inducam et aliquas ad probandum quod sunt saltem adnullandi.
In secunda parte principali ostendam, Domino dante et favente, quod, etsi processus et sententia omni juris ordine et solemnitate subsisterent, ex confessionibus tamen Johanne que sunt in actis cause, non posse recte et juste judicari quod Johanna fuerit scismatica, heretica, ydolatra, blasphema, et ceteris criminibus irretita, que abjurare compulsa fuit ; et postmodum in eadem relapsa fuisse condemnata de facto.
[Prima pars]
Prima pars principalis dividetur in duodecim puncta sive articulos. In primo, pugnabuntur dicti processus et sententia, eo quod habiti contra personam non subditam aliqua ratione sortiendi forum. Secundo, impugnabuntur ex metu et impressione qui illati fuisse | dicuntur ab Anglicis in subinquisitorem, alterum ex assertis judicibus, et alios in materia habentes consulere. Tertio, ex recusatione judicum propter legitimas suspicionum causas per Johannam proposita. Quarto, propter legitimam appellationem a gravaminibus assertorum judicum per Johannam, ut poterat, interjectam. Quinto, ex arduitate et difficultate cause, propter quas erat ad examen Sedis apostolice referenda. Sexto, ex injusta assignatione carceris custodum. Septimo, ex denegatione consultorum et directorum qui fuerunt ipsi Johanne requirenti denegati. Octavo, ex minoritate annorum Johanne, que, absque curatore, non habuit legitimam personam standi in judicio. Nono, ex nimia severitate judicantium, quos miseratio etatis ad remissiorem penam flectere debuisset, etiam ubi legitime constitisset eis Johannam ex animo deliquisse. Decimo, ex eo quod episcopus Belvacensis, pretendens se judicem, prohibebat a notariis referri in actis excusationes Johanne et determinationes suarum confessionum. Undecimo ex eo quod articuli consultoribus transmissi pro consilio habendo, fuerunt mendaciter, imperfecte et calumniose formati. Duodecimo, ex dolo malo quorumdam fictorum et falsorum consiliariorum qui, fingentes se esse de obedientia 159Q3 311-312. LA 189-190domini nostri regis, dissuadebant Johanne ne se submitteret Ecclesie.
Prosequendo igitur predicta duodecim puncta conformiter ad se-||-riem dubiorum elicitorum per dominum Paulum Pontanum et transmissorum pro consilio requirendo ; presupponendo semper in facto ea que de facto, tanquam vera, in hujusmodi dubiis presupponuntur ; dico primo processum et sententiam contra Johannam | Puellam habitos coram prefatis judicibus, nullos esse, | quia in non subditam personam aliqua ratione sortiendi forum et jurisdictionem et per consequens a non competendi judice seu judicibus processus habiti et sententia lata ipso jure non valent, De judiciis, Etsi clerici
[Xa II. 1. 4] ; l. Si a non competenti judice
, l. finali et per totum titulum [C. VII. 48. 1-4]653. Cum enim de654 criminibus et gravissimis contra Johannam ageretur, si prefati debuissent655 esse judices competentes, oportet vel quod ipsa domicilium in eorum territorio et districtu habuerit, vel quod ibi deliquerit et crimina de quibus contra eam actum est ibidem perpetraverit, ff. De accusationibus, Si cui
§ finali, et c. finali eodem titulo [Dig. XLVIII. 7 et 22] ; ff. De officio presidis, l. IIIa [Dig. I. 18. 3] ; C. Ubi de criminibus agi oportet, l. I et II [C. III. 15] et Autentica Qua in provincia
ibi signata [Nov. c] et De foro competenti, titulo finali [C. III. 13. 7]656. Et si aliqua jura videantur innuere quod criminosi ibi puniendi et judicandi sunt ubi reperiuntur, ut dicta l. prima, Ubi de criminibus agi oportet, in Autentica Ut nulli judicum § si vero quis comprehensorum
coll. IXa [Nov. CXXXIV. 5] cum similibus657, semper intelligunt glossa et doctores : dummodo criminosus ibidem deliquerit ubi reperitur ; alioquin remittendus est ad judicem loci in quo crimen commisit vel domicilii, ut dicto § Si quis vero comprehensorum
, ut ff. De accusationibus, l. finali [Dig. XLVIII. 22]5 ; ex processu autem habito contra Johannam non apparet quod 160LA 190-191Johanna deliquerit in territorio episcopi Belvacensi. Constat autem ex eodem quod ipsa habebat certum domicilium in loco originis parentum, quamquam se divina legatione fungi assereret, ex qua legatione quis, dum in legatione est, neque novum domicilium acquirere658 neque vetus et proprium domicilium transmutare censetur, ad hec ff. De judiciis l. IIa § Legatis
et l. Si quis in legatione
[Dig. V. 1. 2 et 8], et C. De incolis, l. Cives
, lib°. X° [C. V. 40. 7]659. Non ergo fuit episcopus Belvacensis judex competens super criminibus de quibus coram eo dicta Johanna accusabatur seu denunciabatur ; et si dicatur quod ipsa Johanna in territorio prefato multis de quibus impetebatur deliquerat, ibidem scilicet arma et virilem habitum gerendo, cedibus hominum et conflictibus se ingerendo etc., dicendum quod, supposito quod ista essent male acta et in hoc ipsa deliquisset, eujus contrarium, Domino juvante, infra apparebit, adhuc non sequeretur ipsam propter hoc in territorio prefato in crimen heresis fuisse prolapsam et schismatis etc., de quibus in sententia condemnatur. Revelationes etiam et apparitiones, quas habuit, non apparet ex processu ipsam in territorio Belvacensi habuisse, neque ibi signum sue missionis christianissimo domino nostro regi Francorum ostendisse ; et sic, ad minus, quoad ista crimina que sibi tamquam graviora impingebantur et super quibus principaliter processus et sententia fundabantur, dicti processus et sententia corruunt ex incompeten-|-tia fori et judicum. Unde saltem remitti debuisset ad judicem loci ubi accusabatur majora et graviora crimina perpetrasse dicta l. Si cui
§ finali [Dig. XLVIII. 7]660, ut per eum de hujusmodi gravioribus criminibus cognosceretur et judicaretur, non per episcopum Belvacensem. Nec obstat si dicatur, quod ipsa tacito consensu judicum jurisdictionem prorogavit, quia ipsa expresse sepius protestata fuit dictum Belvacensem episcopum non esse suum judicem, sed potius capitalem hostem et inimicum, et ita in ipsum ut 161LA 191judicem nunquam consensit, quamquam coacta fuit coram eo respondere ; consensus autem liber in prorogatione jurisdictionis exigitur, ut in lege Si per errorem
ff. De jurisdictione omnium judicum et ff. De judiciis, l. IIa post principium ibi Aut si cum restituisset
etc. [Dig. V. 1. 2]661. Non obstat etiam si forte dicatur quod ipsa Johanna erat vagabunda et ita potuit accusari, judicari et puniri ubicumque fuerit deprehensa, juxta illud Ubi te invenero, te judicabo
in C. Si servus exportandus veneat, l. Moveor
[C. IV. 55. 4]662. Et quod talis ubicumque reperiatur possit puniri, licet neque ibi domicilium habeat, neque in loco deliquerit, notatur glossa, c. Ubi de criminibus agi oporteat, l. prima, et facit C. Ubi quis de curiali vel cohortali aliave conditione, l. prima [C. III. 23. 1] et Cy[nus] in eadem lege prima, post Petrum, dicit hoc esse verum663 ; nisi cautionem reus prestare vellet de sistendo juri ubi crimen est commissum, vel in loco domicilii ; et ita notat Accursius in lege Heres absens, § Ac si qua
in principio magne glosse, ff. De judiciis [Dig. V. 1. 19]664. Nam ipsa Johanna non erat vagabunda, sed in processu apparet et de loco originis et domicilio ipsius et parentum ; vagabundus autem proprie dicitur qui nullum domicilium habet, licet hoc sic multum difficile, ff. Ad municipalem l. Ejus qui § Celsus
, alias est l. Roma
[Dig. L. 1. 27 et 33]665. Preterea ipsa Johanna legatione fungi se asserebat, dicens se a Deo missam ad liberationem Gallie ab Anglicis ; legatus autem, ut dictum est, etsi diu in legatione moretur, neque mutat, neque amittit suum domicilium, unde etiam Rome inventus que est communis omnium patria
, ff. Ad municipalem, lex Roma
. Non tamen ibi convenietur, ex contractu ante legationem etiam Rome inito, quamdiu legatione fungitur, ff. De judiciis, l. IIa § Hii autem omnes
[Dig. V. 1. 2], sed habet jus revocandi domum666. Item ex delictis ante legationem commissis non convenietur Rome 162LA 191-192durante legatione, argumento legis Non alias
[Dig. V. 1. 24], ff. De judiciis ; a contrario ff. De legatis Sed remittetur domus
. Male ergo attentarunt judices cognoscere de pretensis criminibus contra Johannam, que dicebatur in loco originis et domicilii perpetrasse et antequam legationem cepisset, et certe satis ap-|-paret evidenter quod episcopus tunc Belvacensis affectione inordinata ducebatur, cupiens et sitiens condemnationem ipsius Johanne, cum, si consulte667 egisset prout debebat, maxime cum ipsa in manibus hostium detineretur et suorum capitalium inimicorum, et loco nullo modo sibi tuto pro justitia consequenda, debuisset potius eam remittere ad judicem loci originis et domicilii ipsius, in quo etiam illa pretensa gravia et principalia crimina, de quibus accusabatur, commisisse dicebatur, ut ex processu apparet. Concludo igitur ex incompetentia judicum et fori, processum et sententiam contra ipsam Johannam habitos corruere et nullos de jure existere.
Item cum episcopus Belvacensis elegerit procedere cum pretenso subinquisitore heretice pravitatis conjunctim, et de asserti inquisitoris subdelegantis delegatus est non ordinarius, ut in c. Per hoc
, De hereticis, lib. VI° [Sexte V. 2. 17] legitur et notatur668 de potestate vel commissione non appareat ex actis, videtur processus similiter ex defectu fundamenti deficere, argumento c. Cum in jure
De officia delegati [Xa I. 29. 31] lex una, C. De mandatis principum [C. I. 15]669.
Item si de metu et impressione illatis per Anglicos in subinquisitorem et alios habentes consulere legitime constat, prout in facto proponitur, dico quod sententia in Johannam lata a judice sic metum passo, aut ipso jure nulla est, aut adnullanda. Et quod probabiliter possit dici nulla sententia lata per metum, dico cadentem in constantem virum, sic ostenditur. Nam metus ipse inficit et nulla reddit ea que debent regulari et perfici a consensu libero. Hinc est quod matrimonium vel sponsalia per talem metum contracta sunt 163LA 192-193ipso jure nulla, De sponsalibus, Cum locum
et c. Veniens
[Xa IV. 1. 14 et 15]670, quia matrimonia libera esse debent ut dictis juribus671, C. De nuptiis [C. V. 4] ; neque similiter dotis promissio debet fieri consensu libero. Unde si per metum dos promittatur, ipso jure non nascitur obligatio, ff. Quod metus causa, l. Si mulier § Si dos
[Dig. IV. 2. 21, § 3J. Sed sic est quod sententia judicantis et consilium consulere debentis debent procedere ex voto et animo libero, juxta illud Marci Catonis in sua oratione quanti recitat Sallustius in Katilinaria. Animus in consulendo liber, igitur metus Hiatus judici et consultoribus, qui quasi sunt vice assessorum, ipso jure reddit sententiam nullam. Confirmatur quia, si sententia, lata pretio interveniente, nulla est, C. Quando provocare non est, l. Venales
[C. VII. 64. 7], II qu. VI Diffinitiva § Venales quoque
[D. G. II. 2. 6. 40]672, a fortiori videtur idem dicendum de sententia lata per metum. Nam timor, qui est passio irascibilis in particulari, multo vehementior est passio, et magis pertur-|-bativa animi, et plus detrahens de voluntario, quam cupiditas, que est passio concupiscibilis, secundum philosophum in III° Ethicorum. Si igitur pretium seu venalitas, que procedunt ex cupiditate judicantis, reddunt sententiam nullam, a fortiori idem erit dicendum de metu et impressione facta judicanti. Hinc est quod canon dicit quod injustum judicium et diffinitio injusta regio metu vel jussu a judicibus ordinata non valeat
c. Omne quod
[D. G. II. 25. 1. 8]673. Et beatus Gregorius dicit quod quatuor modis humanum judicium pervertitur : scilicet timore, dum metu potestatis alicujus veritatem loqui pertimescimus, item pretio, odio et amore [D. G. II. 11. 3. 78]. Quatuor modis, ubi tamen glossa innuit, quod sententia, lata per metum, non sit ipso jure nulla, sed elidi potest per exceptionem. Quod tamen prius dixi probabilius credo et verius, ad quod etiam facit quia electio facta per metum aut impressionem 164LA 193-194est nulla ipso jure De electione, Quisquis
[Xa I. 6. 43] Quia vota eligentium libera esse debent, VIII qu. II Dilectissimi
[D. G. II. 8. 2. 2]674 et plura alia similia adduci possent, que causa brevitatis pretermitto. Concluditur igitur, secundum ea que in facto proponuntur, sententiam latam in Johannam a judicibus, per maximum metum Anglicorum illatum ipsis atque etiam consultoribus, esse ipso jure nullam, vel saltim adnullandam propter hoc et retractandam.
Item, si ut in facto proponitur, ipsa Johanna recusavit episcopum tunc Belvacensem, ut incompetentem ac suspectum et capitalem inimicum, dico processum et sententiam postea habitos contra ipsam Johannam nullos esse ipso jure, aut saltim iniquos et retractandos, cassandos et adnullandos ; et, quamquam doctores juris sint varii in hoc dubio, videlicet utrum675 processus et sententia habiti per judicem post recusationem contra eum propositam sint nulli ipso jure, etiam si non appelletur, ita quod sola propositio legitime suspicionis et recusationis suspendat et liget jurisdictionem judicis recusati, quemadmodum facit legitima appellatio quibusdam dicentibus, ut Innocentio in c. Cum speciali
, De appellationibus [Xa II. 28. 61] et Speculator quandoque in ti. De recusatione § Qualiter et ver.
676 et generaliter quod processus post propositionem suspicionis habitus per judicem recusatum, non est677 nullus, nisi appelletur, aliis aliter sentientibus.
Tamen, omissis recitationibus opinionum et argumentationibus, que in utramque partem adduci possent, credo cum opinione communi processum, post solam propositionem recusationis, habitum coram judice recusato esse milium ipso jure. Hanc opinionem | tenent Johannes Monachi, Ostiensis, Archidiaconus et Johannes Andree in canone Legitima
, De appellationibus libro VI° [VI° II. 15. 2]678. Super verbo ex tunc, ymo plus dicit Johannes, in qu. V, quia 165LA 194quoad suspendendum jurisdictionem judicis sufficit sola protestatio suspicionis, et quicquid post illam protestationem fiet erit nullum, sicut si post legitimum appellationem esset factum. Et hoc evidenter probatur multis auctoritatibus et exemplis in dicto canone Quod suspecti
[D. G. II. 3. 15]. Facit etiam XI qu. III, Quatuor modis
, et c. Quicumque
[D. G. II. 11. 3. 78 et 79] ; XXXI qu. II Lotharius
[D. G. II. 32. 2. 4] ; C. De judiciis, Apertissimi
et l. Cum specialis
[C. III. 1. 16 et 18] ; ff. De arbitragio, Non distinguemus § Cum quidam
[Dig. IV. 8. 32. 14] cum similibus679. Et istam opinionem breviter duobus argumentis confirmo : primo, quia appellatio, relatio et recusatio parificantur quoad suspendendum officium et potestatem judicis, De Appellationibus super eo § primo [Dig. XLIX. 1. 1] et dicta lex Apertissimi
, dicto in titulo680 hec tria semper junguntur. Sed constat de legitima appellatione quod suspendit judicis potestatem et officium, ff. Nihil innovari apellatione interposita, lex prima [Dig. XLIX. 7. 1] ; Non solum
libro VI° [VI° II. 15. 7]681 et pene in toto titulo De appellationibus ; imo dicit lex quod appellatio extinguit pronunciatum ff. ad Turpillianum l. I, in fine [Dig. XLVIII. 16. 1]. Similiter et relatio suspendit judicis officium, ita quod quicquid postea facit nullum est, Cod. De relationibus l. 1a [C. VII. 61. 1] ; XI qu. 1a Nomen
[D. G. II. 2. 1. 12] ; III qu. VIa Multum stupeo
[D. G. II. 3. 6. 8] ; De officio legati, Legatus
[Dig. I. 16. 11]682 ; Ergo similiter hoc idem operabitur justa et legitima recusatio. Secundo, idem probatur, nam si duo sint delegati, cum clausula quod si non omnes
etc., recusatione contra unum proposita de causa suspicionis cognoscet alter non recusatus. De officio delegati Si contra unum
libro VI° [Sexte I. 14. 4]683. Igitur purificata est clausula illa quod si non omnes etc. alter vestrum etc.
ex sola propositione recusationis, et sic verum est de recusato quod cognoscere non 166LA 194-195potest, sola ergo propositio recusationis facit recusatum impotentem et per consequens processus postea per eum habitus est ipso jure nullus. Ad quod facit etiam c. Cum super abbatia
[Xa I. 29. 23] et que ibi notantur De officio delegati ; et si dicatur quod inimicitie propter quas recusabat Johanna episcopum non erant capitales, et sic non erat causa legitima suspicionis, ut videtur ar. ff. De excusationibus tutorum, l. Propter litem
[Dig. XXVII. 1. 21], Institutionum, De excusationibus tutorum § Item si inimicicie
[Inst. I. 25], ff. De adimendis legatis, l. IIIa in fine [Dig. XXXIV. 4. 3]684, dicendum quod imo certe erant capitales, nam Anglici et qui eis favebant, ut prefatus episcopus, numquam habuerunt capitaliorem inimicitiam quam ad ipsam Johannam, ut satis notorie constat.
Preterea dico quod licet ad repellendum testem requirantur capitales inimicitie aut saltem graves, tamen ad repellendum judi-|-cem sufficiunt inimicitie, etiam non capitales, sed qualescumque, ut notat Johannes, XIa qu. III, Quicumque
[D. G. II. 11. 3. 12]685 ; facilius enim repellitur judex a judicando quam quis a testificando, ut notat in qu. V c. Accusatores
[D. G. II. 3. 5. 2] ; De officio delegati [Xa I. 29], cum De appellationibus Postremo
[Xa II. 28. 36]686. Concludo igitur, secundum ea que in facto proponuntur, propter recusationem propositam per Johannam, propter capitales inimicitias et odium hostile quod habebant Anglici et eis faventes ad Johannam, ut ipse episcopus processum postea habitum contra eam et sententiam latam non valuisse de jure, sed nullos existere, aut saltem tamquam iniquos et injustos fore retractandos.
Item dico quod si, ut in facto proponitur, Johanna recusans judicium episcopi Belvacensis et sibi assistentium, veluti suorum inimicorum et merito sibi suspectorum, atque perhorrescendum687, judicio domini nostri Pape et concilii generalis se submisit et ad eos duci petiit, et sic protectioni pape et 167LA 195-196concilii se submisit, quod processus et sententia habiti postmodum contra eam fuerunt et sunt ipso jure nulli. Probatur ista conclusio, quia ex quo aliquis protectioni superioris et Pape maxime se submittit, licet vel ex simplicitate, vel alia legitima causa verbum appellationis non exprimat, tamen pro legitime appellante censetur et processus contra eum postea habitus est nullus, De appellationibus, Ad audientiam
[Xa II. 28. 34], et hoc indubitanter verum est quando tam precesserat verum gravamen ex quo verisimiliter timere quis potuit amplius a judice gravari. Sic autem in proposito fuit, nam, cum merito episcopus prefatus esset ipsi Johanne valde suspectus et omnes etiam qui sibi in judicio assistebant, postquam continuebat procedere contra eam, que jam fuerat protestata eum non esse suum688 judicem, sed inimicum capitalem, et sic eum legitime recusaverat, certe ipsam gravabat et injuste opprimebat. Petendo igitur se duci ad tribunal summi Pontificis vel ad concilium generale, quod tunc celebrabatur, et eorum judicio vel protectioni se submittendo quamquam omitteret verbum appellationis ex sua simplicitate, quia erat simplex et juvenis puella juris penitus ignara, per hec tamen legitime appellasse censenda est, ut dicto c. Ad audientiam
. Pro quo facit, quia etiam facto apellatur sine verbis eodem titulo, c. Dilecti filii
[Xa 28. 1]689, sicut et facto sine verbis aliquid ratum habetur, ff. Rem ratam haberi, l. Scevola
[Dig. XLVI. 8. 4]. Intentio enim potius atten-|-denda est quam verba, l. IIIa § Conditio
[Dig. XXXIV. 4. 3. 9], ff. De adimendis legatis. Nam non res sermoni, sed sermo rei subjectus est, De verborum significatione In hiis
et c. Intelligentia
[Xa V. 40. 6 et 15] ; ad hoc ff. De sententia et re judicata, l. In summa
[Dig. XLII. 1. 59] cum similibus690 ; pro hoc facit quia Paulus appellavit a Festo preside, dicens ad tribunal Cesaris Sto
, Actuum XXV [10]. Licet etiam postmodum appellationis verbum expresserit, dicendo aperte Cesarem appello
, ut in eodem capitulo [XXV. 168LA 19611] habetur, sed, quamquam per priora verba sufficienter appellasset dicendo ad tribunal Cesaris : Sto, ibi me judicari oportet
, tamen, urgente ipsum necessitate, tamquam legis peritus iterum expressius appellavit. Hec autem Puella, ut dixi, simplex erat, minor annis et juris ignara ; non obstat si dicatur quod hodie, in appellatione ante diffinitivam, oportet in scriptis exprimere causam probabilem gravaminis, talem que si probata foret deberet legitima reputari De appellationibus, Ut debitus
et c. Interposita
[Xa II. 28. 59 et 70]691 et non valet appellatio a gravamine vel interlocutoria nisi fiat in scriptis, eodem titulo, Cordi
, libro VI° [VI° II. 15. 1]. Nam692 omnia ista jura intelligenda sunt in illis quibus possibile est hanc solemnitatem servare, lex enim vel canon non obligat ad impossibile, ff. De re judicata, Impossibilium
[Dig. XLII. 1] ; IVa di., Erit autem lex
[D. G. I. 4. 2]693. Huic autem Puelle que, ut dictum est, erat simplex et juris penitus inscia694 impossibile erat ita appellare, et certe nullus fuisset ausus absque periculo sui capitis, propter metum Anglorum, appellationem sibi dictare aut conficere ; faciebat igitur quicquid poterat et propter violentiam judicum, aut saltem Anglorum qui judicibus imperabant, imo et eis gravia minabantur, ut dictum est, sibi aliter appellare non licebat, ergo habenda est et censenda pro legitime appellante, ff. De appellationibus, l. Cum quidam
[Dig. XLIX. 1. 7], Cod. De relationibus, l. 1a [C. VII. 61. 1] ; ad hoc etiam facit quia in omnibus causis pro facto id habendum est in quo alium perhorrescit quominus fiat, ff. De regulis juris, l. In omnibus causis
, ad quod multa possent induci similia. Unde patet quod etiam predictis non obstantibus, l. IIa, c. De hiis qui propter metum judicis non appellaverunt [C. VII. 67. 2]695. Ad predicta faciunt canones II qu. VIa Omnis oppressus
, Ad romanam
, Ideo huic sancte
[D. G. II. 2. 6. 3, 6 et 10], et fere per totum ubi patet696 nam, ut dictum est, 169LA 196-197solemnitatem apellationis a jure introductam observare erat ipsi Johanne impossibile, quod licitum est cuilibet oppresso Sedem apostolicam appellare. Sed posset aliquis dicere, postquam Johanna petiit duci ad Sedem apostolicam et ipsius tribunali et judicio se submisit, ipsa processit super eisdem judicibus et ad plures interrogationes respondit, unde appellationi si quam forte interposuisse videbatur renunciasse censetur. | Sed hoc nihil obstat, quia quod ipsa postea sub judicibus responderit aut steterit juri, hoc fuit non ex ipsius consensu aut voluntate, sed per violentiam ipsorum judicum, qui etiam, si examini Sedis apostolice remittere eam voluissent, prout ipsa requirebat, certe hoc facere minime ausi fuissent propter metum Anglorum, qui nihil aliud quam necem ipsius Johanne qualitercumque, sive jure, sive injuria, desiderabant. Responsio autem facta sub judice viribus imperii sui cogente aliquem respondere, non approbat jurisdictionem neque prorogat, ut lege IIa post principium ibi, Aut si cum restitisset
, ff. De judiciis [Dig. V. 1. 2], que superius etiam extitit allegata ; ipsa etiam perseveravit semper petens quod ad papam duceretur et apud ipsum judicaretur ; unde bene apparet quod quicquid fecit sub judicibus invita et coacta fecit. Non obstat predictis, si objiciatur quod hereticis interdictum est omne appellationis et proclamationis remedium de hereticis, c. Ut inquisitionis negotium
, De hereticis, libro VI° [Sexte V. 2. 18]. Nam illud intelligitur de iis quos tales, scilicet hereticos, jam esse constaret, ut ex verbis illius textus et constitutione tam Frederici imperatoris quam Innocentii apparet, de quibus ibi mentio habetur, prout ibi intelligunt Archidiaconus et Johannes Andree in novella697. Item illud locum habet in appellatione a diffinitiva, non autem in appellatione a gravamine ante diffinitivam, quod nulli oppresso inique a jure denegatur, ut dictis juribus II qu. VIa, Omnis oppressus
, Ad romanam
etc. [D. G. II. 2. 6. 3 et 6]698 ; nam nulla defensio legitima est reo aufferenda De exceptionibus, Cum 170LA 197-198inter
[Xa II. 25. 5] ; Clem. Pastoralis § Ceterum
, De sententia et re judicata [Clem. II. 11. 2]. Et ita intelligunt ibi et exponunt doctores prefati et alii moderniores699 et sic non obstat quia nec de Johanna constabat adhuc quod esset heretica, nec diffinitive erat condemnata dum ut poterat provocabat, ut supra dictum est, sed ab oppressione et injusto processu judicum appellabat, quod sibi jure licebat ; proprie enim oppressus dicitur inique a judice gravatus ante diffinitivam, secundum Archidiaconum dicto c. Ut inquisitionis
allegato.
Dico etiam consequenter quod, attenta gravitate cause, videlicet de istis revelationibus secretis et occultis, que nobis incognite sunt et de quibus valde difficile est judicare, cum etiam Apostolus sedens ad Corinthios XII° [Ep. Pauli IIa ad Cor. XII. 2] de raptu suo loquens, dicat se nescire si in corpore vel extra corpus
hujusmodi fuerit raptus, quia causa hujusmodi revelationum, tamquam de causis majoribus, debuit ad Sedem apostolicam referri et per ipsam judicari ; nam canones dicunt quod causa, si ardua est, debet ad Sedem apostolicam adduci, XVI qu. l. Frater noster
[D. G. II. 16. 1. 52] ; De baptismo Majores
[Xa III. 42. 3]700. Quotiens enim fidei ratio ventilatur | omnes episcopi debent causam ad Sedem beati Petri, id est ad sui nominis et honoris auctoritatem701 et successorem referre, XXIV qu. 1a, Quotiens
[D. G. II. 24. 1. 12]702. Cum igitur causa, que contra Johannam agebatur de revelationibus secretis703 et nobis valde occultis, concerneret rationem fidei et velut causa fidei haberetur et tractaretur tamquam ardua, debuit ad Sedem apostolicam referi ; et presertim cum ipsa Johanna simplicissima puella, quantum sibi possibile erat, repetitis vicibus, Sedem apostolicam aut concilium generale apellaret, et ad ipsam Sedem duci cum instantia peteret et apud eam judicari, ut supra dictum est ; faciunt canones II qu. VIa Ideo huic sancte
171LA 198principio, Decreto
et c. Qui se scit
et c. Arguta
[D. G. II. 2. 6. 10-13] cum multis similibus704 et quamquam de705 causa fidei episcopus et capitulum, vacante episcopali sede, possint judicare, ubi questio non est ambigua, sed per Ecclesiam patenter decisa et determinata, c. De hereticis, Ad abolendam
[Xa V. 7. 9] et per totum. Tamen, ubi questio ambigua emergit, de qua non invenitur expressa determinatio Ecclesie, non est determinanda nisi per Sedem apostolicam ut dicto c. Quotiens
, XXIV qu. Ia, et c. Hec est fides
, et c. Rogamus
, et c. Quoniam vetusto oriens
[D. G. II. 24. 1. 12, 14, 15 et 27], ad hec etiam XII di. Preceptis
[D. G. I. 12. 2] cum similibus706, qualis videbatur esse questio de istis revelationibus Johanne que multum occulte erant.
Item dico, ex eo quod ipsa Johanna in privato carcere laicorum et sub custodia suorum hostium capitalium detinebatur, qui eam adeo immaniter tractabant, quod desiderabat potius mori quam diutus vivere in illo squalore carceris, attento etiam quod sepius, ut in facto ponitur, requisivit mitti in carcerem ecclesiasticum et gratiosum, processus et sententia contra eam habiti vel sunt nulli, vel saltem injusti et annulandi ; et certe, cum propter hoc et alia plura gravamina sepe petierit ad Sedem apostolicam duci et per eam judicari, quod, ut supra ostensum est, habebat vim legitime appellationis ab illatis jam veris gravaminibus, processus et sententia postea habiti fuerunt ipso jure nulli, ut supra satis exstitit allegatum. Probatur autem manifeste fuisse gravata in assignatione et modo dicti carceris et custodie cui commissa fuit ; nam primo, secundum humanitatem legum humanarum, que in hac parte per sacros canones non inveniuntur inimitate, mulieres, neque pro causa civili neque pro criminali, mitti debent in carcerem neque tradi custodiende viris, ne castitati injurientur. Sed si gravissimum crimen sit de quo mulier accusatur, debet tradi sub custodia in monasterio vel asceterio aut honestis mulieribus, in autentico 172LA 198-199Ut nulli judicium § Necessarium
, coll. IX [9 = Nov. 134]. Unde sumpta est autentica novo jure signata super l. Quoniam unum conclave
, C. De custodia et exhibitione reorum [C. IX. 4. 3]707. Multum igitur gravabatur et magna injuria fiebat ipsi Johanne, puelle XIX annorum, | quod custodie Anglorum hominum armorum et militarium suorum capitalium hostium committebatur, et certe ad minus debuit mitti in publicum carcerem reorum criminum capitalium, et non in carcerem castri Rothomagensis, ubi non est ordinarius carcer reorum capitalium criminum, sed potius carcer privatus captivorum hostium. Sed quid prohibebat judices ecclesiasticos, qui de causa ipsius Johanne de facto cognoscebant, precario rogare carceres ecclesiaticos domini Rothomagensis, aut forsan alicujus monasteriorum civitatis, ubi potuisset fideli custodie honestarum mulierum committi ? Certe credi potest quod ipsi judices non fuissent ausi hoc aperire propter metum Anglorum, a quibus si judices ipsam Johannam petiissent, ut eam in ecclesiasticum carcerem deposuissent, verisimile est quod Anglici cum magno furore negavissent, veriti ne ad ipsam forte quovis modo liberandum illud ab eis fuisset requisitum. Carcer igitur fuit injustus et non legitimus, potissime cum de crimine maxime ecclesiastico, videlicet de heresi, ipsa accusaretur. Preterea custodes, qui erant viri militares hostes ipsius capitales et qui eam durissime et immanissime708 tractabant, nec permisissent quicquam ad vite subsidium ab aliquo pie erogatum sibi tradi et ministrari, non erant tales quales exigit concilium Viennensem in Clem. I De hereticis [Clem. V. 3. 1]. In hoc ergo injuste a judicibus gravabatur, qui eam tali custodie commiserunt cum etiam, ut ex processu summario patet, a nonnullis Anglicis fuerit ejus pudicitia in dicto carcere attentata, qui tamen ejus necem omnino procurabant. Preterea ex alio apparet evidens nullitas, aut saltem injustitia processus et sententie contra ipsam Johannam, in tali duro et inhumano carcere detentam709, 173LA 199-200habitorum. Nam lex civilis dicit quod confessiones reorum710 per questiones extorte non sunt habende pro exploratis facinoribus, ff. De questionibus, l. I, § Divus Severus
et § Questioni
et § Si quis ultro
[Dig. XLVIII. 18. 1. § 17, 23, 27]711. Sed oportet crimina approbari etiam aliis argumentis, nisi confitens perseveraret diu extra questiones in sua confessione ut ibi712. Sed lex dicit alibi, quod, questionis verbo, non solum intelligere debemus tormenta adhibita corpori, sed etiam alium dolorem, ut si quis inclusus intolerabili fame aut siti urgeretur, donec crimen objectum confiteretur ; item etiam dicit lex questionis verbo, illam intelligi quam malam mansionem appellamus puta te-|-terrimum et sordidum carcerem, ff. De injuriis, Item apud Labeonem
§ Questionem
§ Questionis
[Dig. XXIX. 5. 1. 25]713.
Cum igitur, ut ex processu apparet, ipsa Johanna tenera puella714 annorum dumtaxat XIX, carcere et vinculis ferreis ita premetur quod mori potius desideraret, et per consequens quevis crimina morte digna confiteri, quam diutius talis carceris inedia confici et torqueri, apparet confessiones, si quas contra se emisit, tali dolore et inedia confecta non fuisse sufficientes et validas, tamquam in questione et per questiones extortas, et a volente potius ultro mori quam diutius in tali inedia languere ad condemnationis sententiam maxime tam atrocem in eam proferendam ; nam ultro mori appetens, ut penam questionis effugiat, non est audiendus, ut dicto § Si quis ultro
. Fuerunt igitur tales confessiones ipsius Johanne et sententia propterea sequuta nulle et invalide de jure, aut saltem injuste et inefficaces et merito revocande ; ad quod etiam confirmandum benefacit sepius de injusto carcere, et ferreis vinculis conquesta est et protestata sibi quod contigit minime contigisse si in carcere ecclesiastico et humano custodita fuisset fideliter, et ad predicta etiam 174LA 200-201benefacit humanitas legis civilis, que dixit quod reus capitalis criminis exhibitus non debet pati manicas ferreas et inherentes ossibus, sed prolixiores catenas, si qualitas criminis etiam catenarum acerbitatem postulaverit, ut et cruciatio desit, et permaneat reus sub fida custodia, C. De custodia et exhibitione reorum, l. Ia [C. IX. 4. 1], Unde patet quod inhumaniter cum ipsa Johanna agebatur, que et tali carcere servabatur et talibus vinculis ferreis premebatur, quod mori potius quam ibi diutius languere desiderabat ; et ita apparet ex bis saltem injustitia evidens processus et sententie predictorum.
Dico consequenter quod si ipsa Johanna, ut in facto proponitur, petiit consultorem et directorem sibi dari, qui sibi ad defensionem sue cause assisteret et consuleret, et hoc fuit sibi denegatum et prohibitum ne quis ipsam alloqueretur, illate etiam mine et terrores aliquibus qui ipsam volebant dirigere et instruere, tam per episcopum Belvacensem quam per Anglicos, quod ex hoc ipsa fuit gravata contra jus et equitatem ; et ex hujusmodi gravamine cum ceteris de quibus supra potuit justificari provocatio et appellatio quam, ut sibi possibile erat, interponebat, ut dictum est, a judici-|-bus petendo se ad summum pontificem duci et apud ipsius Sedem causam suam discuti et judicari, et per consequens processus et sententia postea contra eam habiti, velut attemptati post et contra appellationem hujusmodi legitimam, fuerunt et sunt ipso jure nulli, ut sepius exstitit supra allegatum ; sed etsi non possent aliqua juris ratione dici propterea processus et sententia nulli, saltem apparent ex hoc injusti et iniqui. Pretor enim ait : Non habenti, advocatum dabo
, ff. De postulando, l. Ia Ait pretor
[Dig. III. 1. 4]. Quod certe, si in majoribus obtinet qui sunt mature etatis et in annis plene discretionis, quibus etiam humanitas legis vult per judices equalem fieri distributionem advocatorum, si forte altera partium vellet preripere adversario suo copiam consilii et omnes nobiliores advocatos curie pro sua parte habere, C. De postulando, l. Providendum
[C. II. 6. 7], multo fortius debuit hec humanitas non negari huic simplici puelle nutrite715 175LA 201-202in rure, annorum dumtaxat XIX. Talibus enim etiam non petentibus dicit lex a judicibus dari debere advocatos, ff. De officio proconsulis et legati, l. Necquicquam § Advocatos
[Dig. I. 16. 9. 5]. Quod etiam tunc maxime verum est quando quis, propter potentiam vel metum adversarii, non reperit advocatum qui esset ausus prestare sibi consilium vel patrocinium, sicuti erat in casu presenti. Nullus certe, nisi jussus, fuisset ausus consilium dare ipsi Johanne propter metum Anglorum, qui principaliter procurabant ejus condemnationem, unde maxime ad officium judicum pertinebat ad hanc humanitatem attendere. Ut etiam non petenti darent consiliarium et directorem ut expresse probatur716 dictis legibus Nec quicquam § Advocatos
, et lege prima § Ait pretor
, ff. De postulando. Negando igitur expresse hanc humanitatem sibi petenti, imo et si qui ad consulendum sibi se ultronei offerebant minas eis inferendo et eos deterrendo, gravabant notorie et manifeste ipsam. Confirmatur quia, ut ex processu et attestationibus extra processum apparet, interrogantes ipsam Johannam vexabant et involvebant quantum poterant difficilibus questionibus et ambiguis, non tantum facti sed etiam juris, quibus secundum eos vix magnus doctor scivisset respondere. Et hoc ut ipsam in sermone caperent, merito igitur sibi requirenti ministrari consilium non potuit hec humanitas denegari ; ad hoc facit quod | lex dicit quod questioni de crimine adesse debent reus, rea, ut et patroni eorum l. Si postulaverit § Questioni
, ff. Ad legem Juliam de adulteriis [Dig. XLVIII. 5. 28. 7] ; et lex etiam dicit quod militant causarum patroni, qui gloriose vocis confisi munimine laborantium vitam, spem et posteros deffendunt, per hoc quod dicit vitam bene apparet tunc maxime exigi patrocinium advocatorum, ubi accusatus adducitur in discrimen vite. Confirmatur quia, si in causis pecuniarum judex petenti et in casibus etiam non petenti advocatum dare debet, ut legibus supra allegatis, multo fortius in criminalibus 176LA 202reo accusato hec humanitas prestari debet, cum in eis in quibus de majore periculo agitur, cautius agendum sit, C. De episcopali audientia, l. Addictos
[C. I. 7. 6], et C. De appellationibus, Addictos
[C. VII. 62. 29] ; ar. XLII di., Quiescamus
[D. G. I. 42. 2] ; De electione, Ubi periculum
libro VI° [Sexte I. 6. 3]717. Hinc est quod in criminalibus leges permittunt a quolibet appellari pro reo condemnato etiam invito ; ut dictis l. Addictos
, et ff. De appellationibus, Non tantum
[Dig. XLIX. 1. 6]. Pro hoc facit quod Speculator notat ti. Depositio § septimo videndum
V. XVII° et ti. De advocatione § Utriusque, Sed nunquam potest
, ubi dicit quod si persona principalis est simplex, quod habet respondere positionibus adverse partis, potest sibi assistere advocatus et pro ea respondere, etiam positionibus facti, maxime quando positio est implicita pregnans, obscura aut cavilosa ; ad hec c. Pastoralis
, De judiciis [D. G. II. 1. 14]. Tales718 interrogationes autem quam plures fiebant Johanne puelle simplici, nedum facti sed etiam juris, et de ipsis apicibus religionis catholice ut in sermone capi posset, unde manifeste apparet injustitia processus et sententie quod sibi etiam requirendi copia advocati et fidelis consiliarii denegata est. Ad predicta etiam induco 1. 11° C. De exhibendis et transmittendis [C. IX. 3. 2]719, ubi dicit textus quod accusatus de crimine, postquam ad judicem venerit, adhibita advocatione, jus720 debebit explorare quesitum etc., sed contra premissa posset aliquis instare, quia jure cavetur quod in negotio inquisitionis heretice pravitatis potest procedi simpliciter et de plano et absque advocatorum ac judiciorum strepitu et figura
De hereticis, c. finali 1° art. libro VI° [VI° V. 2. 20]721. Nihil igitur in processu Johanne obesse potest, cum ageretur negotium inquisitionis heretice pravitatis, si non fuerint sibi dati advocati. Ad hoc facile responderi potest quod ibi non prohibentur adesse advocati, seu consultores et directores rei cum 177LA 202-203reo accusato, non sit deneganda omnis legitima defensio, De exceptionibus, Cum inter
[Xa II. 25. 5], in Clem. Pastoralis § Ceterum
, De re judicata [Clem. II. 11. 2] et in juribus supra allegatis722 ; ymo, ut supra probatum est, tunc maxime adesse debent cum agitur de periculo vite ; sed prohibetur tantummodo ibi strepitus advocatorum et judiciorum, qui in tali negotio inquisitionis arcere potest, ita notant Dominicus de Sancto Germiniano et moderni in dicto c. fi. Et ita non obstat.
Preterea dico de jure alia ratione processum et sententiam latam contra Johannam, etatis XIX annorum dumtaxat habitos, ipso jure corruere et non valere, nam jure notissimo cautum est quod | processus et sententia contra minores XXV annis indefensos non valent ipso jure, nec provocare opus est, ff. De re judicata, l. Acta
§ finali [Dig. XLII. 1. 45. 3] ; C. Si adversus rem judicatam, l. Cum et minores
[C. II. 26. 4] ; C. Qui legitimam personam, l. II [C. III. 6. 1]. Nec etiam adversus talem sententiam petenda est restitutio in integrum, dicta lex Cum et minores
, ff. De minoribus XXV annis, l. In cause
, 2° in principio [Dig. IV. 4. 16]723, sed processus et sententia habiti contra Johannam fuerunt facti et habiti contra minorem XXV annis indefensam, nec curatoris, neque advocati, neque consultoris aut directoris suffragio, sed penitus indefensam, nisi a se sola ; igitur hujusmodi processus et sententia fuerunt et sunt ipso jure nulli. Nam si724 quis dicat leges allegatas intelligi de minore, curatorem habente, contra quem indefensum a curatore sententia nulla est, sed secus si minor curatorem non725 habeat, quia tunc videtur quod ipso jure sententia teneat, licet contra eam peti restitutio possit, ar. C. De in integrum restitutione minorum XXV annis, l. Si curatorem habens
[C. II. 21. 3]726, quia non est verum quod sic dicte leges intelligantur. Ymmo727 licet contractus factus per 178LA 203-204minorem puberem non habentem curatorem ipso jure non sit nullus, ut dicta lege Si curatorem habens
, tamen aliud est in judicio et sententia que contra minorem indefensum lata ipso jure nulla est, habeat curatorem vel non habeat, ut dictis legibus Acta
§ finali et l. Cum et minores
secundum glossam et omnes fere doctores728. Et si quis dicere velit predicta jura locum habere tantum in causis civilibus, non in criminalibus, evidenter refellitur per legem Clarum
, C. De auctoritate prestanda [C. V. 59. 4], que expresse statuit, in criminalibus causis et agentibus et pulsatis minoribus XXV annis, omnino eis adesse debere tutores et curatores : melius enim est cum suasione perfectissima et responsa729 facere minores et litem iuferre, ne730 ex sua imperitia et juvenili calore aliquid dicant vel taceant quod, si fuisset prolatum vel non expressum, prodesse eis poterat et a deteriore eos calculo eripere. Ad hec faciunt notata XV q. in c. Certis de causis
[D. G. II. 15. 4. 3], unde consulit lex ei qui vult experiri in judicio contra minorem, non habentem curatorem, quod ipse admoneat minorem contra quem vult agere quod petat sibi curatorem ; quod si petere non velit ipsemet, debet a judice requirere quod det ei curatorem in litem, qui eum, etiam invito adolescenti, dabit in hoc casu, Qui petant tutores, vel curatores, l. prima [C. V. 31. 1] ; et ibi notatur, et De in litem dando tutore vel curatore, l. Ia et fi. [C. V. 44. 1 et 5]731. Non obstat si quis dicat predicta regulariter locum habere tam de jure civili quam de jure canonico, cum non inveniantur leges in hoc per canones immutate, De novi operis nunciatione, l. Cum ex injuncto
| [C. VIII. 11]. Sed in materia, de qua contra Johannam agebatur seu inquirebatur, aliter est dicendum ; nam, in beneficialibus et aliis spiritualibus causis, major XIV annis censetur major annis et legitima persona ad agendum et defendendum in judicio, absque alicujus curatoris vel patris auctoritate aut consensu, De judiciis, Si annum 179LA 204XIV
libro VI° [Sexte II. 3]732. Cum igitur contra Johannam inquireretur seu ageretur de negotio et causa fidei, que spiritualis est et maxime ad forum ecclesiasticum pertinens, non fuit necessaria alicujus curatoris auctoritas vel assistentia ad eam defendendum et consulendum. Hoc enim non obstat, nam certe cum ibi loquatur de beneficialibus et spiritualibus causis, per hoc patet textum ilium intelligi debere non de criminalibus sed de civilibus tantum ; sive sint ecclesiastice et spirituales, sive etiam seculares, ut alique defendentes ex ipsis, cause enim apellatione proprie non intelliguntur accusationes criminales, ut legitur et notatur Qui filii sunt legitimi, c. Per venerabilem § Rationibus
[Xa IV. 17. 13], Ultra tertiam
[Xa II. 20. 55]733 ; et quod ille textus non intelligatur in criminalibus expresse, ibi tenet Archid. per dictam legem Clarum
, De auctoritate prestanda734 [C. V. 59. 4] ; unde et in casibus in quibus leges permittunt pupillos et minores accusare de crimine que habentur, ff. De accusationibus, l. II [Dig. XLVIII. 2. 2], canonizata XV qu. in Certis de causis
[D. G. II. 15. 3. 3], et ita quoad illos casus faciunt eos quasi majores735, tamen dicit expresse lex exigi assistentiam tutoris aut curatoris, C. Ad Legem Juliam de adulteris, et stupeo736 lege Propter violatam
[C. IX. 9. 7] ibi assistentibus curatoribus etc. Cum igitur leges in hac materia criminali non inveniantur immutate per jus canonicum eis standum erit, ut dictum est argumento, C. De appellationibus, Precipimus
, in fine [C. VII. 62. 32].
Dico ulterius quod licet in delictis que ex animo et certa scientia committuntur, minoribus XXV annis non subveniatur beneficio etatis quo ad tollendum in totum penam, ut in lege Si ex causa § nunc videndum
, C. De minoribus XXV annis [C. IV. 4. 9. 2] et eorum que notantur in dicto c. Cum ex injuncto
, De novi operis nuntiatione [C. VIII. 10. 14]737, 180LA 204-205tamen bene subvenitur in hoc quod miseratio etatis judicem ad moderationem et remissionem pene adducat, ff. De minoribus XXV annis, l. Auxilium § In delictis
[Dig. IV. 4. 37. 2] et in lege prima C. Si adversus delictum suum
[C. II. 35. 1]738. Etiam si sint delicta atrociora ut ibi. Sic et alias propter senectutem remissior pena irrogatur, ff. De termina moto, l. IIa [Dig. XLVII. 21. 2]. Unde cum Johanna esset minor annis, et materia, in qua accusabatur, esset materia multum occulta et dubia in qua, si quid deliquit non ex animo et certo proposito, sed potius probabili errore | ducta et culpa potius et imperitia quam dolo deliquit, aut puniri omnino non debuit, sed ei ignosci, ut vult dicta lex prima, si adversus delictum quando minor non ex animo sed extra deliquit, ut per solam culpam, sive negligentiam, aut imperitiam. Aut certe miseratio etatis judices ad remissiorem739 penam adducere debuisset, ut dicta lex Auxilium § in delictis
, et ita apparet judices nimiam740 severitatem in sua sententia servasse. Esto etiam quod ipsa Johanna ex animo et certa scientia in crimina de quibus accusabatur incidisse, sed quod non ex animo et certa scientia741 relapsa fuerit secundum quod de facto fuit judicata pro relapsa, probatur ex hoc quia742 relapsus dicitur in materia inquisitionis heretice pravitatis qui in heresim abjuratam743 relabitur, de qua ante abjurationem fuerat confessus, in jure vel legitime convictus aut saltem contra eum magna et vehemens exhorta suspicio, ut in c. Accusatus
, 1°, 2° et 3°, De hereticis libro VI° [Sexte V. 2. 7]744. Oportet igitur quod ille qui judicandus est relapsus per ante heresim abjuraverit, quod quis facere non censetur nisi intelligat illud quod abjurat. Quis745 enim non intelligit quod agit, nihil agere censendus est neque aliquid coram eo agi censetur ar. C. De falsa moneta, l. prima [C. IX. 181LA 205-20624. 1] ; ff. De rebus dubiis, l. prima [Dig. XXXIV. 5. 1] ; ff. De auctoritate tutorum, l. 1a § fi. [Dig. XXVI. 8. 1], et l. Non multum interest
, ff. De verborum significatione, Coram Titio
[Dig. L. 16. 209]746. Sed Johanna, ut ex processu apparet, non intellexit, ante suam abjurationem, cedulam, secundum quam judices fecerunt eam abjurare, igitur nihil abjurasse censenda est, et per consequens nec relapsa esse. Quod autem ipsa non intellexisset hujusmodi scedulam abjurationis patet ex eo : quia, ut ex processu apparet a folio 211 usque ad folium 216747 cum judices convocassent consilium, postquam ipsa Johanna virilem habitum reassumpserat, omnes fuerunt in sententia abbatis Fiscampnensis, videlicet quod scedula abjurationis, quam Johannam asserebat se non intellexisse, iterum ei legeretur et exponeretur, ac deinde, post ejus plenam expositionem, si in sua pertinacia perduraret, dimitteretur tamquam relapsa brachio seculari. Ex quo apparet quod ipsi satis assentiebant ipsi Johanne asserenti dictam cedulam per antea non intellexisse. Ipsi tamen, quamvis in dicta opinione abbatis Fiscampnensis fere omnes resedissent, nihil inde fecerunt, cum dicatur ex processu de hoc non apparere ; sed statim propere injuste et nequiter dimiserunt eam judices tamquam relapsam brachio seculari, absque hoc quod hujusmodi scedulam ei exposuissent et declarassent et quod eam unquam intellexisset. Apparet igitur ex hoc evidens et manifesta iniquitas sententie, cum constaret eis ipsam non ex animo, non dolo malo, non ex certa scientia, quia ignorabat quid in scedula abjurationis continebatur, deliquisse. Et tamen, etiam in quemcumque majorem annis, plene defensum, de quo eis | ad plenum constitisset quod ex animo et certa scientia in tale crimen relapsus fuisset, non potuissent severiorem sententiam dicere.
Preterea si, ut in facto proponitur, episcopus Belvacensis assertus judex prohibebat scribi per notarium excusationes Johanne et ejus submissiones apostolice Sedi, dico quod totus 182LA 206processus est reputandus invalidas, inefficax et de falsitate vehementer suspectas. Jure enim cavetur quod per notarium publicum, aut duos viros idoneos, fideliter debent universa acta judicii conscribi, et judex, qui hoc observare neglexerit, debet puniri. Et pro processu ejus non presumetur nisi quatenus legitimis constiterit documentis, De probationibus, Quoniam contra
[Xa II. 19. 11]748. Sed si ita est, ut in facto proponitur, non solum judex erat negligens observare dictam constitutionem, sed etiam ejus observantiam, quod multo deterius est, expresse inhibebat, prohibens a tabellione adici749 excusationes ipsius Johanne ad suas confessiones. Ergo merito talis processus tamquam suspectus et imperfectus atque omnino inutilis est habendus. Ad hoc facit c. Cum dilecti
et que ibi notantur, De accusationibus [Xa V. 1. 18]. Ubi post confessionem de crimine admittuntur, etiam ex intervallo, excusationes rei accusati et confessi et verificationes ipsarum, multo magis non debent refutari nec prohiberi referri in actis cause excusationes annexe confessioni, ymo ipsa confessio cum excusatione recipienda est quasi pro uno dicto modificato, argumento eorum que notantur c. De exceptionibus, Significaverunt
[Xa II. 25. 11], et De probationibus, Licet causam
[Xa II. 19. 9]750. Sed, sive pro uno, sive pro pluribus dictis recipiatur confessio, juncta et annexa et excusatione, nullo modo debent excusationes prohiberi referri in actis, ut dicto c. Quoniam contra
751 ; ymo certe ipse judex pretensus, qui hoc prohibebat, faciebat litem suam et tenebatur pena judicis qui litem suam facit dolo malo in causa criminali, que notatur per Azonem in Summa, C. De pena judicis qui male judicavit [C. VII. 49] et per Accursum, eodem titulo, l. IIa ; et ff. De judiciis, Si filius familias
[Dig. V. 1. 15] ; Inst. De obligationibus que ex quasi delicto nascuntur, in primo tenebatur [Institut, IV. 5]752. Et pena canonica generali que habetur in cap. Cum eterni
De sententia 183LA 206-207et re judicata, li. VI° [Sexte II. 14. I]753, et etiam pena spirituali que infligitur judici qui ob gratiam, odium vel favorem, contra justitiam opprimit et gravat aliquem sub pretextu negotii inquisitionis heretice pravitatis, de qua in Clement. I § finali, De hereticis [Clem. V. 3. 1 in fine].
Item dico quod quia elicientes articulos consultoribus transmissos, ut apparet ex processu et exceptis de eodem per dominum Paulum Pontanum et alios, non veridice sed mendaciter, imperfecte et calumniose illos formarunt, quod ex hoc processus et sententia corruunt et invalidi efficiuntur. Probatur quia lex dicit quod in rela-|-tione et consultatione debet contineri plena cause instructio l. Ia, C. De relationibus, et omnem omnino causam debet relationis sive consultationis series continere ut eodem titulo, l. III [C. VII. 61. 3]754 ; que leges, licet loquantur in relatione et consultatione porrecta principi, cujus est et ambigua jurium decidere et leges interpretari, tamen eadem ratio habet locum in consultatione facta alicui inferiori, puta jurisperito, qui non potest respondere, nisi secundum ea que in facto proponuntur, ut Scevola jurisconsultus755 solet respondere ; ideo dicit imperator consulenti ipsum ut responsum accipere possit viseri pacti exemplum l. Ut responsum
De transactionibus [C. II. 4. 15], ad hec De precibus imperatori offerendis, l. finali [C. i. 19. 8]. Cum igitur imperfecte, mendaciter et calumniose articuli per dictum Belvacensem episcopum assertum judicem, vel sibi assistentes, eliciti et extracti de processu et confessionibus Johanne, omittendo si quid aliquoties expresserat ad sui excusationem, limitationem seu determinationem suarum confessionum, et si quid756 eam onerare poterat hoc nude et crude exprimendo, fuerunt sic consultoribus transmissi, qui aliter consilium dare non volebant nisi secundum ea que de facto sibi transmittebantur757 vel proponebantur, apparet sententiam fundatam super consiliis ejusmodi consultorum 184LA 207-208injustam758 ad minus et iniquam existere. Imo certe potest etiam dici ipso jure nulla, quasi errorem facti continens, habita relatione ad acta cause et processum juxta ea que leguntur et notantur De re judicata, Cum Bertholdus
[Xa II. 27. 18]759. Ad hoc facit lex Si pretor § Marcellus
ff. De judiciis [Dig. V. 1. 75], ubi si quis scienter per falsam allegationem reportet sententiam, etiam non obstante sententia citra quamcumque appellationem aut in integrum restitutionem, querela rei condemnati est admittenda et causa iterum tractanda. Sic autem fuit in proposito, nam, vel ipse promotor inquisitionis qui heretice pravitatis promovebat negotium et prosequebatur, vel dictus pretensus judex, qui secundum ea que predicta sunt, litem suam faciebat, vel uterque seu quivis alius accusationem Johanne prosequeretur, per talem falsitatem sententiam contra Johannam obtinuit. Nam si veraciter et plenarie fuissent extracti articuli dictis consultoribus transmissi, inter quos erant multi solemnes viri et doctissimi, non est verissimile aliquo modo quod judicassent de ipsa Johanna prout secundum predictos falsos articulos et imperfectos eisdem transmissos fuerunt opinati. Merito igitur comporta veritate rei debet sententia contra Johannam lata, | ex falsa et imperfecta consultatione, revocari et nulla, vel saltem iniqua et injusta decerni, ar. C. Si ex falsis allegationibus tutor excusatus sit, lex prima et finali [C. V. 63. 1 et 3] ; VIIIa di. Veritate
[D. G. I. 8. 4] ; ff. De officio presidis, Illicitas § Veritas
[Dig. I. 18. 6. 2]760.
Dico ulterius quod si, ut in facto proponitur, per submissas fictasque personas fingentes se esse de parte et obedientia ipsius Johanne, et se velle fideliter eamdem dirigere et sibi consulere, fuit sibi persuasum quod non submitteret se Ecclesie, quodque etiam calumniose fuerunt sibi subtracte vestes muliebres et porrecte vel supposite in ipsarum locum viriles, ut eas reassumeret, prout dicitur constare ex processu et testibus extra processum examinatis, quod ex hoc dolo et 185LA 208prevaricatione falsi et ficti consilii sententia contra ipsam Johannam lata corruit et est ipso jure nulla, vel saltem ope restitutionis adnullanda et retractanda. Jure enim netissimo cautum est quod, si constet patronum cause prevaricatum et per hoc clientulum contrariam sententiam reportasse, quod de principali causa denuo queretur, C. De advocatis diversorum judiciorum, lex prima [C. V. 8. 1] ; ymmo si761 advocatus vel procurator fuerit, interveniente pretio per adversarium dato, corruptus sive in privata, sive in publica causa, sive fiscali, adversarius litem et actionem perdit, C. De pena judicis qui male judicavit, l. 1a [C. VII. 49. 1]. Cum igitur hujusmodi persone submisse et ficte fingentes se prestare velle consilium et patrocinium Johanne, cum tamen ex diversa parte consisterent et sic veri prevaricatores existerent, sibi in perniciem suam persuaserunt quod se judicio Ecclesie non submitteret, unde secutum fuisse constat quod in discrimen sententie adverse et vite inciderit, quamvis veraciter ipsa Johanna judicio summi pontificis et per ipsum causam suam judicari peteret, sequitur quod sententia lata contra ipsam ex tali dolo et prevaricatione ficti consilii nulla fuit, et quamquam inter juris doctores sit controversia an ipso jure sententia sic lata ex patroni sive advocati vel procuratoris prevaricatione sit nulla vel ope restitutionis in integrum retractanda, quod scilicet secundum placuit Petro de Bellapertica, in dicta lege prima, C. De advocatis diversorum judiciorum [C. IV. 7. 1], l. Minor autem
§ primo, ff. De minoribus XXV annis [Dig. IV. 4. 18. 1] ; que lex in tali casu videtur concedere beneficium in integrum restitutionis, et per consequens innuens quod non competat remedium ordinarium, et sic quod sententia non sit ipso jure nulla, ar. l. In cause
, principio in eodem titulo [Dig. IV. 4. 16]762 ; tamen probabiliorem existimo opinionem Ja. de Ra[vennatis] et Cy[nus] in dicta lege prima De advocatis diversorum judiciorum [C. V. 8. 1]763 videlicet quod, si advocatus vel procurator meus dolo adversarii mei 186LA 208-209pecunia vel precibus corruptus est, et per hoc contrariam sententiam reportavi, quod constito de tali corruptione et dolo absque aliqua restitutione in integrum, ex integro causam agam et est prior sententia nulla. Si | autem, absque dolo adversarii mei, advocatus meus vel procurator prevaricatus est, et per hoc contrarium sententiam reportavi, opus esset mihi restitutione in integrum ad retractandam sententiam, et ita intelligunt dictam legem Minor autem
§ I. Sed et priore casu, quando adversarius meus pecunia764 corrupit patronum aut procuratorem meum, constito de hoc, antequam sententia fuerit lata, possum statim petere pro me ferri sententiam condemnatoriam, si sim actor, vel absolutoriam si sim defensor, perdit enim adversarius hoc casu actionem et causam, ut dicta lege I, c. De pena judic. qui male judicavit. Hujusmodi autem submisse ficteque persone, que fingebant se prestare velle consilium, et patrocinium Johanne, non est dubium quin ad hoc faciendum essent dolo vel pretensi judicis, vel promotoris inquisitionis, vel Anglorum, qui erant partes principales contra Johannam, procurantes totis viribus condemnationem et ejus mortem, vel omnium aut plurium simul inducte et verisimiliter pretio aut saltem precibus vel preceptis. Sed certe et si nec judex neque partes adverse ipsius Johanne fuissent participes hujusmodi doli, adhuc eo non obstante, propter talium falsorum consiliorum prevaricationem et fraudem, retractanda esset dicta sententia per restitutionem in integrum, ut dictum est in minoribus XXV annis ex beneficio speciali, in majore ex clausula generali Si qua mihi justa causa videbitur
ff. Ex quibus causis majores, lex prima [Dig. IV. 6. 1] ; et ita notatur Jacobus de Ravennatis et Cy[nus] in dicta lege prima, C. De advocatis diversorum judiciorum. Omni765 igitur casu venit sententia contra Johannam lata ex tali prevaricatione et dolo retractanda et adnullanda, maxime ubi sufficienter constaret de dolo qui in facto supponitur, videlicet de suppositione vestium virilium et substractione calumniosa et fraudulenta vestium muliebrium, 187LA 209-210quas ipsa assumpserat. Ad hec dicta l. Si pretor § Marcellus
ff. De judiciis [Dig. V. 1. 75. 2] et l. Eleganter § Si dolo
et l. Cum etate
, ff. De dolo malo [Dig. IV. 3. 7. 10
et 7. 25]766.
[Secunda pars]
Juxta pollicitationem in exordio presentis consultationis factam, examinatis punctis ex quibus processus et sententia contra Johannam habiti ob deffectum ordinis judiciarii vel ipso jure corruunt et validitate deficiunt, vel saltim tamquam iniqui et injusti veniunt de jure retractandi et annullandi, restat videndum et discutiendum de dictis et factis ipsius Johanne per eam confessatis, prout ex ac-|-tis cause apparere potest, scilicet utrum talia sint propter que rea criminum, que abjurare compulsa fuit, condemnari juste debuisset, si in processu ordo omnis judiciarius rite observatus fuisset. Et dividitur hec secunda pars principalis in septem puncta seu articulos.
Primo disseretur de revelationibus et apparitionibus, quas Johanna asseruit se habere, utrum fuerit hujusmodi apparitionum et revelationum mendosa confictrix, aut eas habuerit a malignis vel bonis spiritibus.
Secundo utrum, ex reverentia quam Johanna spiritibus qui sibi apparebant exhibuit et virginitatis voto quod eis vovit, potuerit judicari ydolatra.
Tertio disseretur de eo quod dixit se ita certam quod iret in Paradisum, sicut si jam esset in gloria beatorum.
Quarto de eo quod se ita certam esse dicebat quod ille qui sibi apparebat erat sanctus Michael, et quod hoc ita firmiter credebat, sicut credebat Dominum nostrum Jesum Christum passum et mortuum pro redemptione nostra, et aliorum certitudine que sibi dicebat fuisse revelata.
Quinto agetur de virilis habitus et armorum delatione et prescissione corne, seu capillorum.
Sexto de dimissione parentum.
Septimo utrum, pro eo quod recusaverit se submittere 188LA 210-211Ecclesie super dictis et factis per eam confessatis, potuerit juste judicari lapsa in schisma, heresim, idolatriam et cetera crimina in scedula abjurationis contenta, super quibus juste et canonice postmodum potuerit fundari judicium de relapsu.
Primo igitur et precipue de revelationibus ipsi Johanne, ut asseruit, factis disserendum est et videndum utrum ex processu et actis habitis de confessionibus ipsius Johanne. Supposito quod in processu hujusmodi fuisset omnis juris ordo observatus, possit recte judicari quod ipsa Johanna fuerit mendosa confictrix apparitionum sanctorum angelorum et sanctarum Katherine et Margarete et revelationum futurorum eventuum, quas dicit se ab his et per eos habuisse, aut superstitiosa divinatrix. Salvo meliori judicio existimo posse probabiliter deffendi ex confessionibus Johanne, non probari sufficienter quod fuerit mendosa confictrix revelationum et apparitionum, quas asseruit se habuisse, aut quod a spiritu mendacii sive | a demone habuerit767 hujusmodi apparitiones aut revelationes. In hoc autem puncto maximum dubium facit, propter illud quod dicit Chrisostomus super illud Matthei, quod illi qui prophetizant, seu prenunciant futura in spiritu diaboli discernuntur et dignoscuntur ab eis qui prophetizant768 in spiritu Dei ; quoniam primi, etsi quandoque vera predicant, tamen interdum, etiam falsa enunciant, unde divinatores appellantur ; illi autem qui prophetizant in spiritu Dei, semper vera dicunt et numquam falsa. Unde Deuteronomii XVIII [22] in fine dicitur : Si tacita cogitatione responderis, quomodo possim intelligere verbum quod non est locutus Dominus ? Hoc habebis signum : quod propheta ille predixerit et769 non evenit, hoc Dominus non est locutus.
Sed ita videtur in istis revelationibus, quas Johanna affirmavit se habuisse a Deo per ministerium angelorum et sanctarum Katherine et Margarete ; nam, in carcere ab Anglicis detenta, dixit se revelationes per voces sanctarum Katherine 189LA 210-211et Margarete habuisse quod liberaretur a carceribus, quod ridiculum esset et ludibrium si intelligeretur de liberatione que secuta est, illato sibi summo supplicio per cremationem. Dicebat etiam sibi per easdem voces revelatum fuisse quod post ejus liberationem Gallici fecerent pulchrius factum, in sua societate, quod umquam fuerat factum pro tota Christianitate. Hec autem constat non evenisse, neque sequuta esse, unde ex hoc videtur magna conjectura debere accipi quod spiritus illi, a quibus per voces revelationes illas asseruit se habuisse, non fuerint a Deo, sed maligni spiritibus et demones pessimi. Dicitur enim de Diabolo, Joannis VIII° [44], quod Cum loquitur mendacium ex propriis loquitur, quia mendax est et pater ejus
, scilicet mendacii. Aut igitur revelationes ille, quas habuit, fuerunt ab demone aut ab humano ingenio conficte et, licet aliqua futura dixerit sibi fuisse revelata que contigerunt, puta de levatione obsidionis posite per Anglicos ad civitatem Aurelianensem, de expulsione Anglicorum a Francia, restitutione regis in regnum, etc. que hodie videmus manifeste evenisse, tamen hoc non est sufficiens argumentum quod prophetizavit in spiritu Dei, aut quod revelationes habuit a Deo. Nam, ut dicit beatus Thomas 2a 2e, qu. CLXXII : Prophete demonum aliquando vera predicant
; concessum est enim Diabolo, ut Chrisostomus ait super Matheum, aliquando vera dicere, ut mendacium suum rara veritate commendet ; unde ex quo, in hujusmodi revelationibus quibus mittebatur, invenitur mendacium ad-|-mixtum, et auctoribus hujusmodi revelantibus, ut asserebat, enunciatum et prophetizatum relinquitur ; quod non fuerit prophetizans a spiritu Dei, sed potius a spiritu maligno qui sibi illudebat, aut quod ipsa fuerit mendosa confictrix hujusmodi apparitionum et revelationum, facit bene IX di. Si ad scripturas
770 [D. G. I. 9. 7]. Preterea, qui dicit se a Deo invisibiliter missum, debet approbare suam missionem vel evidentia alicujus miraculi, sicut fecit Moyses qui virgam mutavit in colubrum et iterum colubrum in virgam, ut habetur Exodi VII° ; vel 190LA 210-211testimonio sacre Scripture, sicut fecit Johannes Baptista : Ego, inquit, vox clamantis in deserto, parate viam Domino, sicut ait Ysaias propheta
, Joann. I [23] et Math. III [3]. Sed ista Johanna, dicens per revelationes quas habuerat se missam a Deo celi, non ab homine, non ostendit aliquod signum validum sue missionis. Nam signum quod dicit se dedisse domino nostro regi, per quod determinatum eum fuisse dicit ad credendum et de suis revelationibus et ad eam recipiendum pro bellis agendis, non videtur fuisse verum, sed aliquid confictum, non habens in se aliquam verisimilitudinem, videlicet quod sanctus Michael ad regem accessit associatus angelorum multitudine, quorum quidam habebant coronas et alii habebant alas, cum quibus erant sancte Katherina et Margareta ; qui angelus et Johanna supra terram per viam, gradus et cameram simul longo itinere gradiebantur, aliis angelis et predictis sanctis concomitantibus, et quidam angelus coronam pretiosissimam de auro purissimo regi tradidit et se coram eodem inclinavit, quod neque verum neque verisimile videtur. Igitur presumi potest quicquid dixit sibi revelatum fuisse humano ingenio fuisse confictum, aut a maligno spiritu ad ipsam et alios decipiendos fuisse suggestum. Hec sunt que in materia771 istarum revelationum Johanne magnum dubium afferre videntur. Propter que existimo non esse leviter aut temere de hujusmodi revelationibus aliquid veluti certum et indubitatum affirmandum, verumtamen, sicuti non est omnino certum si hujusmodi revelationes a Deo processerunt per bonum angelum aut a demone, vel humano conficte fuerunt et excogitate ingenio, ita arbitror temerarium esse et fuisse hujusmodi revelationes veluti a demone factas772, vel confictas ab homine, judicare et decernere, et ad abjurandum eas tamquam tales ipsam Johannam precise compulisse, saltem sub periculo vite sue. Grave est enim quod in re incerta detur certa scientia, XI qu. 3 Grave
[D. G. II. 11. 3. 74], XXX qu. 5 § finali [D. G. II. 30. 5. 11]773 unde quantum 191LA 212-213ex conjectura verisimili accipi potest, sic enim in | materia ista latente et occulta arbitrer esse loquendum. Credo potius existimandum esse quod Johanna habuerit apparitiones bonorum spirituum quam malorum et quod revelationes, quas habuit, ex quibus de quibusdam futuris contingentibus ipsa prophetizavit774, habuerit etiam a Deo, ministerio hujusmodi bonorum spirituum sibi apparentium, quam a demone aut spiritu mendacii, seu quod humana fuerint ingenio excogitate.
Primo quod voces fuerint excogitate humano ingenio ex quatuor, satis convinci potest :
Primo ex simplicitate ipsius puelle, que in rure fuerat enutrita, in domo paupere et inter parentes qui solam agelli sui culturam, et animalia ad usum vite et agriculture necessaria pascere, noverant. Unde non est verisimile quod ipsi talia confixissent, maxime cum absque eorum scitu ab eis ad bella gerenda dicesserit, de quo maxime doluerunt, ut ex processu apparet ; sed nec est verisimile quod ab alio cal[l]ido et sagace homine fuerit in hoc edocta. Nam cum tunc annos mature etatis et plene discretionis non attigisset, sed esset dumtaxat annorum XIII, quando primo, ut asseruit, habuit hujusmodi apparitiones, quando vero accessit ad dominum nostrum regem esset tantum modo annorum septemdecim aut circiter, non est verisimile quod ipsa in tali etate, que de post fetantes accepta erat, attenta sexus imbecillitate et fragilitate, ita instructa esse potuisset quod scivisset tam arduum opus conducere et peragere, prout ipsa conduxit et peregit.
Secundo ad idem775 conjectura sumi potest ex fortunis et conditione rerum, que tunc temporis inter Gallicos et Anglicos et utriusque partium militiam in Francia se habebant. Nam tunc ita prosperitas et secunde res animos Anglorum extulerant, qui in pluribus preliis et conflictibus exercitus Gallorum terruerant et aliquando etiam sepe fuderant, e contra vero coarctate erant et depresse res Gallorum ex adversis sinistrisque 192LA 213-214bellorum eventibus, ut plerisque776 mortalibus Anglorum partes tunc longe superiores viderentur, et pene omnium opinione existimaretur Anglicos totam Galliam, eujus tunc magnam partem acquisierant in suam ditionem, redacturos, nisi divina Providentia, potius sua miseratione quam armorum virtute, regioni consuluisset obsistendo, ne in hostium potestatem et imperium devolveretur. Unde tunc in tanta rerum prosperitate qua tunc Anglici agebant, ex adverso veto ita disjectis et pene desperatis rebus | Gallorum, quis humana conjectura tunc prenuntiare potuisset quod, opera istius Puelle, obsidio posita tam potenter ad civitatem Aurelianensem per Anglicos levaretur, quod Anglici, qui jam tam alte radices in Francia miserant, ex tota Francia pellerentur, et dominus noster rex restitueretur in regnum ? Certe nullus verisimiliter humana conjectura hoc existimare potuisset, quod tam brevi tempore illud effici potuisset, sicut et tunc et nunc videmus effectum.
Tertio conjectura ex constantia et perseverentia ipsius Johanne in rebus per eam gestis accipi potest. Nam si ex humano figmento et adinventione ipsius dicta et facta processissent, non est verisimile quod ipsa, tam diu et tam constanter, in rebus bellicis et aliis per eam gestis perseverasset. Unde ille venerabilis legisperitus Gamaliel, in Actibus apostolorum, cap. V [38-39], consultus de eo quod apostoli tanta signa in nomine Domini nostri Jhesu Christi faciebant, respondit : Sinite illos, quoniam si est ex hominibus consilium hoc, aut opus, dissolvetur
, ut probat per exempla de Theoda et Juda Galileo, quorum congregationes a statim extincte fuerunt. Si autem
, inquit, ex Deo est, non poteritis dissolvere [illud], ne forte777 et Deo repugnare videamini
. Unde visum est quod figmentum illius muliercule, que fingebat se esse Johannam Puellam et quod ipsa non fuerat cremata Rothomagi, sed alia quedam mulier loco ejus supposita, quia figmentum et humana adinventio erat, non duravit sed statim detectum fuit.
193LA 214-215Quarta conjectura sumi potest ex virginitate ipsius Johanne que, licet inter tot Gallorum exercitus continue versaretur in castris et alibi, tamen fertur vulgo ab omnibus virgo mansisse, quod verisimile non esset, si illud quod agebat humano dumtaxat consilio, et non divino specialiter adjuta auxilio, presumpsisset. Maxime attentis dissolutione et corruptione morum, que tunc in armatis Gallorum erant, unde Sapiens Sapientie VIII [21], dicit : Et ut scivi quoniam aliter non possum esse continens, nisi Deus det, et hoc ipsum esset sapientia scire cujus esset hoc donum, adii Dominum et deprecatus sum ilium ex his
; itaque verisimile arbitrer dicta et facta ipsius Johanne non fuisse humanas adinventiones et figmenta.
Quod autem apparitiones et revelationes, quas se habuisse asserit, non fuerint a demonibus et malignis spiritibus ex quinque signis et argumentis satis evidenter approbari potest :
Primo ex bona et salutari admonitione spirituum sive vocum a | quibus revelationes habuit. Nam nihil aliud ipsam Johannam admonebant, nisi quod se bene regeret, ecclesiam frequentaret, esset bona juvenis, sepe confiteretur peccata sua, virginitatem corporis et spiritus custodiret, quod non est presumendum a maligno spiritu processisse. Cum, ut satis compertum est apud illos qui examinaverunt processus istorum sortilegorum Valdensium, quibus maligni spiritus solent apparere, primum de quo hujusmodi maligni eos commoneant est de abnegatione fidei christiane et nominis Christi, quod ecclesias catholicas non intrent, sacramenta Ecclesie Dei contemnant, aqua benedicta se non aspergant, ipsis divinos honores exhibeant, oblationes et execrabilia quedam sacrificia eis offerant, que demones ex superbia sua maxime appetunt, sibi exhiberi, ut patet per Augustinum II° et III° De Civitate Dei, et cetera talia. Que, ut dictum est, a spiritibus qui sibi apparebant, erat semper commonita et exhortata de his que ad sanctitatem, devotionem et cultum religionis catholice pertinent778, unde semper habebat nomen 194LA 215-216Jhesus in ore suo, etiam usque ad supremum vite exitum, ita ut nonnulli, extra processum examinati, deposuerunt etiam in flamma ignis vidisse descriptum nomen Jhesus, dum ejus corpus ureretur. Ex quo satis approbari potest quod apparitiones et revelationes quas habuit fuerunt a bonis spiritibus et non a demone. Unde sanctus Johannes in sua canonica, cap. IV [1a Ep. Joh., IV. 2-3], volens instruere fideles dignoscere et discernere spiritus si ex Deo sint vel non, sic ait : In hoc, inquit, spiritus Dei cognoscitur : omnis spiritus, qui confitetur Jhesum Christum in carne venisse, ex Deo est ; et omnis spiritus qui solvit Jhesum, ex Deo non est.
Isti autem spiritus sibi apparentes et revelationes edocentes non solvebant Jhesum, ymo potius confitebantur Jhesum Christum in carne venisse, cum ipsam admonerent catholicam ecclesiam frequentere, sacramenta Eucharistie corporis et sanguinis Domini nostri Jhesus Christi et penitentie venerabiliter et devote suscipere, Ecclesiam diligere et venerare779, nihil contrarium aut adversum sacre religioni catholice ipsam admonendo. Igitur ex hoc signo satis conjecturari potest quod non fuerunt hujusmodi apparitiones et revelationes a demone, seu malignis spiritibus, quibus est maxima fallendi cupiditas et homines trahendi ad ydolatriam, non homines de sua salute commonendi, ut Augustinus inquit.
Secundum signum hujus rei est quod, ut ex actis cause apparet, ab initio hujusmodi apparitionum ipsa habuit magnum timorem, | sed in fine, dum recedebant hujusmodi spiritus sibi apparentes, erat consolata et plorabat ex desiderio quod habebat hujusmodi spirituum presentiam videndi et cum eis recedendi, quod est signum apparitionis bonorum spirituum, non malignorum, unde Luce primo [Ev. I. 46-47] dicitur quod, in apparitione et salutatione Gabrielis, Virgo Maria in initio turbata est in sermone ejus etc., sed in fine ingenti gaudio repleta, et consolatione cecinit canticum Deo : Magnificat
inquit anima mea Dominum et exultavit spiritus meus, etc.
. Hinc est quod in Vita beati Antonii 195LA 216-217legitur, quam scripsit beatus Hieronimus, quod non est difficilis bonorum spirituum malorumque discretio. Si enim post timorem successerit gaudium, a Domino sciamus venisse auxilium
hoc recitat Doctor sanctus in tertia parte Summe sue, qu. XXX, art. 3, in solutione unius argumenti.
Tertium signum est quod hujusmodi spiritus hortati sunt eam ad virginitatem servandam quam, ut fama promulgatum est, per totam vitam servavit ; quod possibile sibi non fuisset, attentis moribus eorum cum quibus diu conversata est, nisi speciali Dei adjutorio munita fuisset. Ex quo satis certa conjectura accipi potest quod hujusmodi spiritus, qui de tam singulari virtute, de tanta mundicia et puritate eam hortabantur, non erant spiritus immundi et maligni ; unde Job XL [10-16] : Demon qui ibi Behemot appellatur, dicitur quod in locis dormit humentibus
, id est in luxuriosis hominibus, ut ibi exponitur ; et quedam glossa super Leviticum dicit quod, cum demones de omni peccato gaudeant, precipue tamen gaudent de fornicatione et idolatria, et causa ibi redditur cur ita gaudent de780 fornicatione, quia in ipsa corpus et anima maculantur. Hinc est quod, cum Salvator noster ejecisset ab homine demones, rogaverunt eum ut mitteret eos in porcos, obvoluti in ceno carnalium voluptatum intelliguntur, in quibus maxime demones habitare delectantur ; unde non est verisimile quod ad virginitatem, sed potius ad feditatem carnalium voluptatum eam induxissent. Hanc discernendi doctrinam inter veros et falsos prophetas, inter prophetas Dei et prophetas diaboli, Salvator noster nobis tradidit, Mathei VII [15-17] : Attendite
, inquit, a falsis prophetis […], a fructibus eorum cognoscetis eos. Numquid colligunt de spinis uvas aut de tribulis ficus ? Arbor bona fructus bonos facit, mala autem non potest fructus bonos facere.
Unde Apollonius ecclesiasticus scriptor, in quodam suo libro, Priscam et Maximillam mulieres cujusdam Montani heretici, quas ipse Mon-|-tanus asserebat a Deo habere spiritum prophetie, fuisse pseudo prophetissas 196LA 217a fructibus earum, id est ex suis luxuriis et meretricalibus ornamentis convincit, ut781 refert Eusebius, lib. V° Ecclesiastice historie ; cujus etiam simile narratur in quadam epistola Firmiliani ad beatum Ciprianum de quadam alia muliere, que, arrepticio coacta spiritu in extasim decidens782, se mira quedam et nova divino spiritu prophetizare dicebat, et de hac re multos etiam catholicos et fideles decepit qui credebant in exordio eam habere divinas revelationes, ex quibus prophetizaret ; sed tandem ipsius feditates et luxurie certis testimoniis fuerunt detecte, et per hoc a fructu operum suorum cognitum quod erat pseudo prophetissa, arte ac fallacia demonum ad animas fidelium decipiendas. Ex puritate igitur ac integritate virginali ad quam hortabantur Johannam puellam783 spiritus illi qui sibi apparebant, et quam per totius vite sue cursum servasse vulgo dicitur vehementer, presumi potest ex fructu tam excellentis virtutis, cui secundum catholicorum doctorum sententiam debetur centesimus fructus, quod revelationes et apparitiones quas habuit fuerunt a bonis, non ab immundis ac malignis spiritibus.
Quartum signum quod ea evenerint que predixit, eo tempore quo maxime a communi hominum opinione et intelligentia distantia et remota existebant, ymo que nullus pene existimasset tunc debere humanitus contingere, considerata magna diversitate fortunarum ambarum partium, que tunc maxime erat, ut supra dictum est, et erant talia que predixit futura, que etiam ex liberi mutabilitate arbitrii sub dispositione divine Providentie pendebant, de quibus ipsi demones potius divinare quam aliquid certum prenuntiare potuissent, et tamen ea ventura constanter et certitudinaliter affirmabat. Et ita contigisse videmus, quod est probatio evidens vere prophetie et a Deo, secundum Augustinum in XVIII° libro De civitate Dei, quia dum ipsa prophetabat, seu prenuntiabat, scilicet quod obsidionem Anglorum positam Aurelianis ipsa levaret, quod Anglici de tota Francia pellerentur, quod dominus 197LA 217-218noster rex in regnum suum restitueretur, non velut in furorem aut insaniam versa, non ut arrepticia et a maligno spiritu correpta prophetizabat, quod est signum pseudo prophetarum, sed tranquilla et quieta mente et corpore, absque aliquo hujuscemodi terrentium784 signorum, que revelabantur predicebat, quod est signum quod a bono spiritu processerunt hujusce-|-modi revelationes, secundum Eusebium, in dicto libro V° sue Ecclesiastice historie. His igitur omnibus signis et argumentis, precipue quod ab ipsis spiritibus Johanna non inducebatur neque ad ydolatriam, neque ad feditates carnalium voluptatum, neque ad aliqua temporalia bona ab eis petenda785, sed dumtaxat ad petendum quod intercessores sui essent ad beatitudinem eternam sibi a Deo impetrandam, existimo et arbitrer potius dicendum fuisse et esse apparitiones illas et revelationes quas habuit non fuisse ab immundis et malignis spiritibus, sed a Deo, ministerio beatorum angelorum et sanctarum Katherine et Margarete. Et certe in rebus dubiis semper interpretenda sunt que dubia sunt in meliorem et humaniorem partem, ut De regulis, c. Estote
[Xa V. 41. 2], ff. De rebus dubiis, Quotiens
cum simili [Dig. XXXIV. 5. 11]786, maxime cum pro tali parte sunt quasi certe et indubitate conjecture, sicut est in materia presenti, ut dictum est. Nec miretur quisquam quod divina Providentia tali puelle, humili et infirme, talem gratiam prophetie et fortitudinis ad hostes conterendos et evertendos contulerit, ut ejus opera et consilio Anglici, qui tam potentes munitiones ex omni parte circumquaque civitatem Aurelianensem ad ipsam expugnandum extruxerant, preter communem mortalium spem ita conterentur et fugarentur ; nam, ut Apostolus ait, prima ad Corinthios, cap. XII [7] : Unicuique datur manifestatio spiritus787 ad utilitatem.
Erat autem tam Anglicis quam Gallicis etiam in activam utilitatem hujuscemodi consilium divine Providentie allaturum, ut videlicet superbiam Anglorum humiliaret, qui in tantum 198LA 218-219presumptionis et arrogantie ex secundis et prosperis eorum successibus evecti erant quod788 victorias, quas Dominus eis in Gallicos contulerat, non ex Deo cujus Victoria donum est, sed ex propriis viribus provenisse jactarent, dicentes quia manus nostra excelsa et non Dominus fecit omnia, non intelligentes quia ipsi instrumentum et virga divine Providentie fuerunt ad delicta Gallorum punienda et bonos exercendos, quibus contingit cum malis temporaliter flagellari. Similiter etiam Gallicis hujuscemodi opus Dei multum proficere debuit, qui perante789 de suis viribus minium presumentes in potentia armorum et nobilium suorum, arbitrabantur posse hostes, regionis potentes et validos, viribus superare et790 expellere. Unde Deus infirma mundi elegit, ut confonderet fortia, ignobilia et contemptibilia mundi elegit et ea que non sunt, ut ea que sunt destrueret ; ut non glorietur omnis caro in conspectu ejus
, ut idem apostolus scribit la ad Corinthios [Ep. Pauli I. 27-29]791. Quod autem mulieres accipiant interdum a Deo | spiritum prophetie et rebus etiam bellicis aliquando interfuerint, obsequendo792 divine voluntati, novum non est, nam in veteri et in novo Testamento hujusce rei copiosa sunt exempla. Anna mater Samuelis prophetizavit de Christo et de vocatione gentium in ipso, ut patet in cantico quod cecinit Domino, I Regum, cap. 2°, cujus prophetiam beatus Augustinus ad longum luculenter exponit lib. XVII°, De civitate Dei. Fuit etiam Dehbora, prophetissa que et judicavit populum Israhel, et cum Barath, filio Abinoem, iniit prelium contra Cisaram ducem militie Jabin regis Canaan. Fuit etiam Anna, filia Phanuel prophetissa, in lumine veteris et novi Testamenti, legis et gratie, ut legitur Luce, cap. II. Interfecit etiam Judith, sancta et honesta vidua, Holophernem principem militie Nabugodonozor regis Assiriorum, ut plene in libro Judith narratur. Legimus etiam 199LA 219-220quatuor filias Philippi, qui fuit unus de septem diaconis quos apostoli elegerunt, ut Marcus refert in Actibus apostolorum, cap. VI [5], spiritum prophetie divinitus habuisse, ut in Ecclesiasticis Historiis Eusebii Cesariensis habetur ; de multis etiam aliis mulieribus in eisdem historiis narratur, que793 spiritum prophetandi acceperunt a Deo. Et ita nemo admirari debet si hec etiam Puella, pro magna utilitate et pro liberatione regni Francie ab antiquis suis hostibus, a Deo missa fuerit, et ab eo spiritum prophetandi de quibusdam futuris acceperit. Quod etiam de restitutione regis in regnum suum, et per consequens de sublimatione ejus in imperium et monarchiam Galliarum, revelatio a Deo, per verbum istius Puelle, facta fuerit, neminem movere debet. Nam, ut supra ex verbis apostoli allegatum est, unicuique datur manifestatio Spiritus ad utilitatem
. Utile est autem aliquando a Deo hujusmodi revelationes hominibus fieri, nedum de sublimatione bonorum et justorum principum in imperium et honorem regie dignitatis, sed etiam de sublimatione tyrannorum, ad confundendum errorem infidelium qui opinati sunt regna ista temporalia et actus et fortunas hominum singularium non subesse divine Providentie. Sed omnia hec potius in rebus humanis fato evenire, vel quadam inconsulta et ceca temeritate fortune, que sine ordine alicujus providentie nunc ad bonos, nunc ad malos, ista terrena imperia et temporalium rerum fortunas deferat et transmutat. Sed etiam plura hujus rei similia in sacris Scripturis invenimus. Samuel propheta de erectione Saulis in regem, et iterum de ejusdem dejectione, ac consequenter de sublimatione David, a Domino ac-|-cepta revelatione, prophetavit, ut legitur primo Regum, cap., XV° et XVI°. Ahyas, propheta Domini, Jeroboam de ejus sublimatione in regem super decem tribus Israhel revelavit, ut legitur III° Regum, cap. XI°. Daniel Nabugodonozor spiritu prophetico somnium suum interpretatus est de ejus dejectione a regno, et ejus restitutione post septem annos fienda, similiter de translatione regni Assiriorum ad Persas et Medos, 200LA 220-221ut legitur Danielis, cap. IV° et V°. Ysaias de Cyro et victoriis ab eo obtinendis prophetat, Ysaie XLV°. Et multa similia de regnorum et regum vel exaltatione, vel depressione, vel mutatione, in divine historie libris legimus, ut intelligant universi habitatores terre quia dominetur Excelsus in regno hominum, et cuicumque voluerit dat illud ; nec sit quicquam in rebus humanis quod ullo modo subterfugere possit consilium divine Providentie, unde ipsa divina sapientia canit, Proverb. VIII° [15] : Per me reges regnant et legum conditores justa decernunt.
Eadem etiam Dei providentia Regnare aliquando facit hominem hypocritam propter peccata populi
, ut legitur Job cap. XXXIV°. Nihil igitur argumenti affert quo minus Johanna propheticam revelationem a Deo habuerit, quod, vel de bellis gerendis, vel de restitutione domini nostri regis in regnum ei temporalem dignitatem seu mundanum honorem ipsa predixerit et prophetizaverit, cum multa similia in divinis historiis inveniantur.
Nunc autem respondendum est iis que in exordio objiciebantur in contrarium, que in materia istarum revelationum Johanne magnam difficultatem afferre videbantur. Cum itaque objicitur quod prophetie794, que est a Deo, non potest subesse falsum, prout in revelationibus factis Johanne invenitur, que asseruit sibi fuisse, a vocibus sanctarum Katherine et Margarete, revelatum quod liberaretur a carceribus et manibus Anglicorum, et quod in sua societate Gallici facerent pulchrius factum quod unquam fuerit factum pro tota Christianitate, quod constat falsum fuisse et non evenisse, facile est respondere. Nam ut ad propositum pertinet, duplex est species prophetie. Prout habetur in glosa in principio psalterii, quedam est prophetia prescientie seu predestinationis, alia est prophetia comminationis. Deus enim dupplici modo futura cognoscit scilicet et secundum quod in se ipsis sunt determinata, ad unum in quantum omnia in sua eternitate sibi presentia sunt, et etiam hujusmodi eventus futuros cognoscit secundum quod sunt in suis cau-|-sis in quantum ordinem 201LA 221causarum secundarum ad effectus intelligit et licet contingentia futura, prout sunt in se ipsis, sint determinata ad unum, tamen795, prout sunt in suis causis, non sunt ita determinata quin possint aliter evenire. Quamvis autem ista dupplex cognitio796 semper in intellectu divino conjungatur, non tamen semper conjungitur in revelatione prophetica, quia impressio agentis non semper adequat ejus virtutem. Unde quandoque revelatio prophetica est quedam impressa similitude divine prescientie, prout intuetur futura contingentia in se ipsis veluti sibi presentia et talia infallenter eveniunt, sicut prophetantur, ut illud prophetie Ysaie VII° [14] : Ecce virgo concipiet
797 et Ysaie LIII° [7] : Tamquam ovis ad occisionem ducetur
, et multa similia que per prophetarum oracula multis ante seculis quam contingerent predicta sunt ; et appellatur hec revelatio prophetia798 prescientie sive predestinationis. Quandoque vero prophetica revelatio est impressa quedam similitude divine prescientie, prout cognoscit ordinem causarum ad effectus, et tunc quandoque aliter evenit quam prophetetur ; et appellatur prophetia comminationis, talis fuit prophetica revelatio quam Ysaias insinuat Ezechie regi dicens ei : Dispone domui tue, quia tu morieris et non vives
[XXXVIII. 1], et tamen postea additi sunt vite ejus quindecim anni. Idem apparet in prophetica revelatione Jona, qui prophetizavit Ninivitis : Adhuc XL dies et Ninive subvertetur
[III. 4], et tamen postea Misertus est Dominus super maliciam, secundum quam dixerat ut faceret eis et non fecit
, ut legitur Jone III [10]. Unde lerem. XVIII° [7-8] Dominus dixit : Repente loquar adversus gentem et adversus regnum, ut eradicem et destruam et disperdam illud. Si penitentiam egerit gens illa a malo suo, quod locutus sum adversus eam : agam et ego penitentiam super malo quod cogitavi ut facerem ei.
Et licet in hac prophetia comminationis aliter eveniat quam prophetetur, non tamen prophetie dicitur subesse falsum, nam talis sensus prophetie 202LA 221-222est quod inferiorum causarum dispositio, sive naturalium, sive humanorum actuum, hec habet ut talis effecte799 eveniat in proposito. Igitur dicendum quod dum Johanna sibi revelatum dicebat quod liberaretur a carcere, quod in sua societate Gallici facerent pulchrius factum etc., quod erat prophetia comminationis ; ex hoc enim Anglici comminabantur, et talis tunc erat inferiorum causarum dispositio quod talis effectus evenire deberet. Sed vel ex demerito Gallorum, vel penitentia aliquorum gentium et partis Anglorum, qui | forsan super peccatis suis penitere potuerunt et placare iram divinam, vel aliqua causa latente nos, potuit Deus mutare sententiam et si non consilium, sicut patet fuisse in exemplis de Ezechia et Ninivitis allegatis ; hec sumuntur ex doctrina beati Thome in 2a 2e, qu. 171a art. ultimo, et qu. 174 art. primo. Vel posset dici fuisse prophetiam promissionis, que per dictam revelationem fiebat Gallicis, que quidem in divisione prophetie comprehenditur sub prophetia comminationis, ut dicit sanctus Thomas, questione et articule novissime allegatis, que non semper evenit ut prenunciatur, quia talis revelatio, ut dictum est, non est nisi quedam impressa similitudo prescience divine secundum quod cognoscit ordinem causarum800 ad effectus. Vel posset etiam aliter responderi quod, licet ipsa Johanna dixisset sibi fuisse revelatum quod liberaretur a carceribus et quod Gallici facerent in sua societate pulchrius factum etc., hoc potuit dicere secundum aliquem instinctum801, quem interdum humane mentes etiam nescientes patiuntur, secundum Augustinum II supra Genesim ad litteram. Non autem hoc dixit secundum expressam revelationem licet forsan hoc ex revelatione se dicere existimaret ; unde beatus Gregorius dicit super Ezechielem quod aliquando prophete sancti, dum consuluntur ex magno usu prophetandi, quedam ex suo spiritu proferunt et se hoc ex prophetie spiritu dicere suspicantur, verumtamen, ne ex hoc possit error accidere, per Spiritum Sanctum citius correcti, ab eo 203LA 222-223que vera sunt audiunt et semet ipsos, quia falsa dixerunt, reprehendunt. Sic autem Johanna fecisse videtur, nam, licet Johanna ilia, de quibus obicitur sibi fuisse revelata, dixisset, tamen statim postea dixit sibi fuisse revelatum quod non curaret de liberatione sua et quod gratanter caperet martyrium suum, quia finaliter veniet in regnum Paridisi, per quod prius dicta ipsa expresse revocabat, et hec sibi dixerunt voces absolute et sine deffectu fol. 38802 et sic patet quod statim correcta fuit. Ad id etiam quod obiciebatur de signo sue missionis quod neque verum, neque verisimile videtur, dici potest quod ipsa ostendit satis pulchra signa sue missionis, in eo quod ipsius opera et in ejus comitatu castra Anglorum, tam potenter extructa circum civitatem Aurelianensem, contrita sunt et Anglici partim cesi, partim fugati et fusi, quod quasi desperatum opus erat ante ipsius Puelle adventum. Quod autem dixit domino nostro regi, per angelum comitatum angelorum multitudine et sanctis pretiosissimam coronam | de auro purissimo allatam etc.803 et que in secundo articulo habentur, dici potest quod ipsa noluit illis de parte Anglorum palam manifestare signum quod dederat domino nostro regi, quod etiam in processu, licet de hoc sepius commonita804 et interrogata, facere detractavit805, sciens quia, ut scribitur Thomas XII, sacramentum regis abscondere bonum est ; unde tandem, importunitate interrogantium defatigata, respondit eis quantum potuit signum illud occultando, quasi parabolice seu metaphorice respondendo. Unde ut cum ipsa aliquando dixit quod ipsa erat nuntia ex parte Dei ad dominum nostrum regem, ut medio ipsius recuperaret regnum suum ut patet in processu fol. LIIII°806, et aliquando quod ille angelus dixit regi suo quod poneretur ipsa Johanna in opus et statim alleviaretur patria, et aliquando etiam dixit quod signum fuit quod ille angelus certificavit regem suum quod haberet totum regnum suum, cum auxilio Dei mediante, labore 204LA 223-224ipsius Johanne, et quod poneret eam in opus. Ex dictis suis satis colligitur quod ipsa intelligebat de se quod ipsa erat ille angelus, qui fecit illas promissiones domino nostro regi, quas vidimus impletas. Angelus enim nomen officii est et ministri, unde Malachie 2° [7]807 appellatur sacerdos angelus Domini exercituum
et de Johanne Baptista scribitur [5] Malachie 3° [1] : Ecce ego mitto angelum meum.
Quod autem attulit et tradidit domino nostro regi coronam pretiosissimam de auro purissimo hec fecit primo spe, dum illa, que sibi divinitus revelata erant, apparuit deinde in opere et facto subsequutum et impletum fuit ex consecratione et coronatione parvo post tempore subsequuta. Quod autem erat ille angelus comitatus aliorum angelorum multitudine et sanctis Katherina et Margareta, potuit esse quod ad opus illud a Domino deputati essent sibi etiam alii angeli, preter bonum angelum proprium, qui ad custodiam unius cujuscumque hominis deputatur, propter arduitatem operis in quo pendebat salus totius regionis, et licet alii eos non viderent visione ; tamen vel corporea, vel ymaginaria videre poterat quod aliorum visu occultum erat, ut sepe808 evenisse et accidisse in sacris scripturis legimus et ad hunc intellectum quod ipsa esset ille angelus, de quo loquitur dictus secundus articulus, bene convenit quod ipsa dixit ipsum angelum se inclinasse coram domino nostro rege et ei reverentiam exhibuisse. Si qua autem occultiora signa dederit, domino nostro regi et dominis, qui ipsam tunc et materiam suarum revelationum examinarunt, se refert de hoc ipsis consulens809.
Ex his que supra dicta sunt et determinata, ex verisimilibus con-|-jecturis et argumentis, in materia istarum revelationum Johanne Puelle, facile est cetera omnia dissolvere et refellere, ex quibus asserti810 judices qui eam condemnarunt, et consultores eis faventes, ream811 diversorum criminum eam esse dicebant.
205LA 224Igitur quoad reverentiam quam ipsa812 exhibuit sanctis angelis Michaeli, Gabrieli et sanctis Katherine et Margarete, constat satis ex processu quod non venerabatur eos, neque eis exhibebat cultum latrie, qui soli Deo debetur, nam ab ipsis requirebat quod impetrarent sibi auxilium a Domino, fol. XVII°813 ; per quod apparet et orationem et cultum quos eis offerebat dirigi primo et principaliter, in Deum et sic bonam et catholicam intentionem ipsam habuisse. Item ipsa dixit quod venerabatur ipsas sanctas Katherinam et Margaretam, credens esse illas que sunt in Paradiso, et quod hec faciebat in honorem Dei, Beate Marie et dictarum sanctarum que sunt in celo, fol. XL°814. Et sic patet quod in hoc ipsa nihil deliquit. Quod autem obicitur quod eis virginitatem vovit et tamen votum est actus latrie815 et soli Deo offerendus, juxta illud Ysaie XIX° [21] : Colent eum in hostiis et muneribus et vota vovebant Domino et solvent
, et illud Ps. LXXV [12]816 : Vovete et reddite Domino Deo vestro etc.
, unde videtur817 in ydolatriam cecidisse vovendo eis virginitatem, facilis est responsio, ut enim dicit Doctor sanctus 2a 2e qu. 55, articulo 5 : Licet votum soli Deo fiat, tamen potest licite fieri homini vel angelo promissio alicujus boni, et ipsa promissio boni, que fit homini, potest cadere sub voto in quantum est quoddam opus virtuosum.
Et per hoc intelligendum est quod quis vovet aliquid sanctis, vel prelatis, ut ipsa promissio facta sanctis, vel prelatis, cadat sub voto materialiter, in quantum scilicet homo vovet Deo se impleturum quod sanctis vel prelatis promittit. Et quod isto modo Johanna intellexerit si aliquando dixerit se sanctis predictis vovisse virginitatem, apparet ex processu. Nam, fol. 31818, habetur quod, prima vice qua habuit voces, juravit servare virginitatem, et erat tantum annorum XIII.
Item, fol. 38819, habetur quod ipsa declaravit illud, quod 206LA 224-225ante dixerat se esse certain de sua salute, se intelligere conditionaliter, scilicet si ipsa quod promisit Deo servaverit, videlicet virginitatem tam corporis quam anime. Ex quibus bene colligitur qualem intellectum ipsa in hujusmodi virginitatis voto habuerit, apparet enim quod Deo obtulit et vovit se servaturam illud quod ipsis sanctis de sua virginitate promiserat, seu juraverat, et ita istud sibi non obstat. |
Ex quo etiam apparet ipsam Johannam nihil presumptuosum, aut devium a fide, dixisse, dum ipsa dixit quod de eundo in Paradisum erat ita certa, sicut si jam esset in gloria beatorum. Nam ipsa hoc ita absolute non protulit, sed sub ista conditione videlicet si servaret virginitatem tam corporis quam anime, quam ipsa Deo et sanctis promisit se servaturam. Quod idem est ac si dixisset si ab omni peccato mortali caveret : anima enim, quotiens relicto Deo creatore suo per inobedientiam et transgressionem mandatorum in peccatum mortale labitur, totiens a demone, cui se jungit virginitate amissa, prostituta quodammodo esse censetur, ut patet Jeremie 3°820, unde apostolus 2a ad Corinthios XI°821 [Ep. Pauli XI. 2] ad animam cujuslibet fidelis loquens Emulor, inquit, vos Dei emulatione ; despondi enim vos uni viro822 virginem castam exhibere Christo.
Id est, non fornicatam spirituali fornicatione, per quam omne peccatum mortale intelligitur. Est autem articulus simboli fidei, de quo dubitare non licet, quod qui bona egerint ibunt in vitam eternam, unde Mathei XIX [17], Salvator noster respondit cuidam se interroganti : Si vis ad vitam ingredi, serva mandata.
Nihil igitur Johanna puella deliquit, dicens se certam de salute sua si virginitatem corporis et anime, quam Deo voverat, conservaret, in quo omnium intelligenda est adimpletio mandatorum.
Utrum autem ipsa Johanna fuerit divine et canonice legis prevaricatrix propter gestationem virilis habitus et armorum et corne sue amputationem, videretur forsitan nonnullis quod sic, quia lege divina hoc est prohibitum ; dicitur enim 207LA 225-226Deuteronomii XXII° [5] : Non induatur mulier veste virili, nec vir veste muliebri.
Similiter et XXX di. c. II et c. Si qua mulier
[D. G. I. 30. 2 et 6]823, ubi hoc sub anathemate prohibetur. Sed certe, si inspiciamus legationem ad quam, divinis jussa revelationibus, ipsa Johanna destinata fuisse verisimiliter creditur et ministerium armorum ex quo inter armatos ex divino precepto, ut dictum est, eam vacare oportebat, causa rationabilis suberat cur824 virili veste inter tot armatos et militares viros uteretur, scilicet ne ipsos ad sui concupiscentiam incitasset, si exterior habitus et cultus ipsius sexum muliebrem indicasset ; et etiam ad usum et exercitium armorum, quibus eam intendere et vacare oportebat, vestis muliebris impedimento fuisset et indecens. Unde etiam non irratio-|-nabiliter existimandum arbitror verum esse quod dixit, scilicet se Dei precepto, per revelationes vocum, hujusmodi virilem habitum et arma sumpsisse et portasse ; propter quod contra Dei preceptum, de quo sibi constabat, in hoc homini parere non debebat, XI qu. III Julianus
et c. Si dominus
[D. G. II. 11. 3. 94 et 93]825 ; sed etsi de hoc habitu virili portando et defferendo specialem revelationem non habuisset, suberat tamen causa rationabilis supposito fundamento sue missionis ad bella gerenda et ipsis interessendum826, propterquam hujusmodi habitum rationabiliter sumere et defferre sibi licebat. Non enim causa lascivie vel idolatrie superstitione, ob quam Gentiles talibus habituum mutationibus utebantur ; que fuit ratio propter quam Dominus hoc in lege prohibuit, ut dicit Doctor sanctus 2a 2e, qu. 159, articulo secundo. Hujusmodi virilem habitum gestabat, sed, ut dictum est, ne armatos viros et alios, inter quos versari eam oportebat die noctuque, ad concupiscentiam sui provocaret, et ut ad defferendum arma quibus se protegeret expedientior esset. Unde idem doctor, in loco allegato, dicit quod propter aliquam necessitatem, puta causa occultandi 208LA 225-226se ab hostibus et pudicitiam suam tuendi, vel propter deffectum alterius vestimenti, vel aliam similem causam, licite mulier uti potest veste virili, absque offensione827 seu prevaricatione prefate legis canonice, aut divine. Hujusmodi autem mutationis habitum ob rationabilem causam, etiam multarum sanctarum mulierum exempla habemus, quas, religionis et tuende pudicitie sue causa, virili veste usque ad supremum vite exitum usas legimus, ut de sancta Margareta dicta Pellagius, et de sancta Theodora dicta Theodorus in Legenda Aurea invenitur. Similiter de sancta Marina dicta Marinus et de quadam Alexandrina virgine nomine Eufrosina dicta Smaragdus, eadem refert frater Vincentius in Speculo historiali, lib. Que omnes sub virili veste, in monasteriis virorum, ab omnibus reputate pro viris, religiosissime ac devotissime vixerunt et, post mortem, primum sexus discretionem828 examinata corpora ostenderunt, et variis miraculis claruerunt. Due, enim sunt leges
, publica et privata, ut habetur XIX qu. 2 [D. G. II. 19. 2. 2] ; qui privata lege ducuntur spiritu Dei aguntur
, et non sunt sub lege communi et publica, quia ubi spiritus, ubi libertas, secundum Apostolum ad Gal. cap. V ; unde patet responsio ad ea que contra istam virilis vestis delationem Johanne facere videbantur. Nam illud Deuteronomii XXII et canones allegati intelliguntur, ubi mulier virili veste uteretur, aut co-|-mam sibi amputaret ad lasciviam, aut ob superstitionem, secundum ritum veterem Gentilium, ut dictum est, non autem ubi, vel propter aliquam rationabilem causam et honestam, vel lege privata ducta que dignior est publica, mulier propter aliquod magnum bonum tali habitu uteretur, ut in facto Johanne fuisse829 creditur.
De eo vero quod parentes inscios ipsa illicentiata reliquit, unde dicuntur pre dolore facti quasi dementes, similiter nonnullis videri potest contra divinas leges ipsam in hoc egisse ; preceptum est enim a Domino honorari a filiis patrem et matrem, Exode XX° [12] et eis obediri, ad Philippenses830, 209LA 227-228cap. ultimo [ad Ephesios, VI. 1] ; similiter et contra canonica instituta, quibus inhibetur filiis sub anathemate ne parentes maxime fideles deserant obtentu divini cultus et non potius eis debitum honorem reddant, dist. XXX, c. primus [D. G. I. 30. 1]. Sed certe, his suppositis que supra de revelationibus quas habuit exposita sunt, consequens est dicere quod obediendo legi private que, ut dictum est, dignior est publica et ei nihil prejudicat, nec peccavit in dimissione parentum, unde ille canon intelligendus est, quando filii deserunt parentes obtentu divini cultus per superbiam, quasi propter cultum divinum debeant contemnere parentes et non potius eis debitum honorem reddere, vel ob levitatem831 et superstionem, quadam occasione verbi Salvatoris nostri quo dicit : Omnis qui reliquerit patrem et matrum propter me centuplum accipiet.
Quod non ita intelligendum est ut parentibus non obediatur, vel eis debitus honor non reddatur. Non itaque intelligendus est canon allegatus, ut dictum est, ubi spiritu Dei et lege privata aliquis ductus, divine admonitioni vel precepto obtemperans, parentes deserit, non per superbiam et contemptum, vel ut eos contristet, sed ne ipsum a sancto proposito suo retrahant aut impediant, vel ab implendo preceptum occultum Spiritus Sancti, prout Johanna verisimiliter timebat, si suum recessum et causam ipsius suis parentibus denuntiasset ; verisimiliter enim, suarum revelationum excutionem pro posse impedivissent. Unde de multis sanctis legimus quod, fervore devotionis et charitatis accensi, alii parentes, alii conjuges, alie maritos lege privata acti, reliquerunt, ut de sancto Alexio Romano legitur, de sancto Thoma de Aquino, de illis etiam sanctis mulieribus Margareta dicta Pelagius, Theodora, Marina et Eufrosina legitur in locis superius allegatis et de quam plurimis aliis in legendis sanctorum | invenitur. Sed et supposito quod de deserendo parentes, licentia ab eis minime obtenta, preceptum a Deo specialiter non habuisset et quod in hoc ipsa deliquisset, non tamen sequeretur quod vel schismatica vel a recta fide devia judicari debuisset ; non enim omnis qui deliquit contra mandata 210LA 228-229divina, vel sacros canones, est schismaticus vel hereticus, nisi pertinaciter quis vellet asserere aliquem non peccare, contra divina mandata, vel precepta, aut prohibitiones sacrorum canonum scienter veniendo, quod hereticum esset, 25 qu. 1 Nulli fas
, c. Violatores canonum
[D. G. II. 25. 1. 4 et 5] et qu. 2, Si quis dogmata
[D. G. II. 25. 2. 18], et notatur Jo. in dicto canone Nulli fas
832. Hoc autem ipsa Johanna non asseruit, ymo, ut apparet ex processu, ipsa post recessum suum parentibus suis scripsit de causa sui recessus, qui veniam sibi dederunt, ut habetur fol. 31 v°833.
Quia veto ipsa asseruit aliquando quod ita erat certa quod ille, qui sibi apparebat, erat sanctus Michael et quod ita firmiter hoc credebat, sicut credebat quod Dominus noster Jhesus Christus passus fuerat et mortuus pro redemptione nostra, ut habetur in tertio articulo formato per illos de parte Anglorum, dubitatur an per hoc potuit judicari male sentire de fide nostra et ipsius certitudine, et videtur quod sic, nam Dubius in fide infidelis est
, De hereticis [Xa V. 7. 1]. Et etiam titubans, ut legitur et notatur in c. Aperte
[D. G. II. 24. 1. 36] ; De summa Trinitate, c. Firmiter
[Xa I. 1. 1], et in simbolo Athanasii. Ipsa autem Johanna non videtur posse fuisse certa si ille, qui sibi apparebat, erat sanctus Michael, licet de hoc opinionem et estimationem habere posset, que opinio est assensus in aliquid cum formidine de opposito, ut dicit Philosophus in primo posteriorum, ut enim apostolus ait : Malus angelus aliquando se transfigurat in angelum lucis
, dicens igitur se hec ita firmiter credere sicut credebat Dominum nostrum Jhesum Christum passum et mortuum pro redemptione nostra ; et adequans certitudinem articulorum fidei ad illam opinionem quam habebat, videtur fuisse dubia aut formidans seu titubans in fide, et sic infidelis et heretica, secundum illam acceptionem heresis, secundum quam dubius circa articulos fidei, here-|-ticus appellatur. Sed ista ratione non obstante, ego existimo Johannam convenienter predicta verba enunciare potuisse, supposito pro 211LA 228-229vero quod in superioribus de ejus revelationibus conclusum est ; dictum est enim supra quod ipsa Johanna divinas revelationes, ministerio beatorum spirituum, accepit. De iis autem, que expresse per spiritum prophetie, que nihil aliud est quam revelatio vel inspiratio divina rerum eventum immobili veritate prenuncians
[Summa th. 3-2. 171. 3], secundum Cassiodorum propheta predicit, maximam habet certitudinem et pro certo habet que sunt sibi divinitus revelata ; unde dicitur Hieremie XXV [15] : In veritate misit me Dominus ad vos, ut loquerer in aures vestras hec omnia verba.
Alioquin si de hoc ipse certitudinem non haberet, fides nostra que dictis prophetarum innititur certa non esset. Et signum prophetice certitudinis accipere possumus, secundum Doctorem sanctum, 2a 2e, qu. 171, art. 1, in c. Genesis [XXXIX]834, ex hoc quod Abraham, ammonitus in prophetica visione, se preparavit ad unigenitum filium immolandum, quod nullatenus fecisset nisi de divina revelatione fuisset certissimus, similiter nec angelo prohibenti ne manum in puerum extenderet ullomodo credidisset, ad detrectandum implementum precepti quod a Deo se habuisse certitudinaliter sciebat, nisi etiam certus fuisset quod angelus ad hoc sibi a Deo missus extitisset, cujus imperio perfecte obedire cupiebat. Sic itaque in proposito dicendum erit835 quod per expressam inspirationem et revelationem divinam, quam ipsam Johannam habuisse existimandum arbitrer, certitudinaliter sciebat quod ille angelus bonus erat, et Michael, qui sibi divinas revelationes annuntiabat ; unde ex illa certitudine dicere poterat se de hoc penitus esse certam, sicut dicuntur prophete esse certi de futuris contingentibus, de quibus per illustrationem divini luminis revelationem propheticam accipiunt. Vident enim in hujusmodi lumine, tamquam in speculo eternitatis, hujusmodi futuros eventus velut presentes, quod Deus in sue eternitate semper presentialiter intuetur et videt, ut idem Doctor sanctus ait qu. 73, art. 1. Quod autem magnam certitudinem haberet ipsa Johanna de his que per revelationem 212LA 229-230acceperat, argumentum magnum est quod, ut ex variis locis processus apparet, ipsa nullatenus hesitans sepius constanter asseruit se omnino certam esse quod Anglici de regno Francie expellerentur, et quod dominus noster rex in regnum plenarie restitueretur, quod postmodum videmus contigisse. Sed et facilis responsio et commu-|-nis ad salvandum ejus dictum dari posset, quod licet836, sicut importat non omnimodam similitudinem neque adequationem identitatis certitudinis, sed aliquam similitudinem, quod sufficit. Est enim ad verbum837 similitudinis, similitudo autem, secundum philosophum, est rerum838 differentium eadem equalitas839. Satis igitur est ad salvandum prefatam similitudinem quod in utrobique fuerit840 similitudo in certitudine equali, licet non fuerit in utroque similium certitudo equalis ; unde et in simbolo Athanasii dicitur quod, sicut anima rationalis et caro unus est homo, ita Deus et homo unus est Christus ; et tamen constat quod lata est differentia utriusque841 unionis, nam anima rationalis et caro faciunt unam naturam et formam totius, quam humanitatem appellamus ; Deus autem et homo non unam naturam et formam unam842 totius faciunt, sed unum Christum habentem duas veras naturas, scilicet divinam et humanam, que tamen unum Christum faciunt et unicum suppositum sive hypostasim, nam humana natura in Christo suppositatur in supposito et hypostasi verbi divini, et sic in illa similitudine lata satis invenitur et manifesta dissimilitudo. Et per ea que supra dicta sunt, satis843 est clara responsio ad nonnulla que sibi in processu Anglicorum pro magnis obiciebantur, quod ipsa se quorumdam contingentium futurorum et aliquorum, a communi cognitione hominum distantium et remotorum, se habere dicebat.
213LA 230-231Restat nunc examinare utrum, ex processu844, confessionibus et responsionibus Johanne, potuerit juridice et rationabiliter censeri et judicari schismatica et heretica contra articulum fidei Unam sanctam Ecclesiam catholicam etc…
; in quo puncto maxime venata fuisse dicitur, ut in laqueos mortis, qui sibi tendebantur, incideret ; et videtur quod juste potuerit dici et judicari schismatica, nam omnis catholicus viator debet submittere dicta et facta sua judicio militantis Ecclesie, cui in persona principis apostolorum data est a Domino potestas ligandi et solvendi, Mathei XV [19] ; 24 qu. 1a, Quodcumque
et c. Hec est fides
et c. Quoniam vetusto oriens
[D. G. II. 24. 1. 6, 14 et 25]845. Qui enim recusat se submittere judicio Ecclesie, presertim summi pontificis, videtur se a capite Ecclesie cujus ipse summus pontifex vices gerit in terris prescindere et separare, et ab unitate corporis mistici Ecclesie sese dividere, que Una
, Canticus VI° c. est
[Cant. cant. VI. 8], et corpus unum
[Ep. Pauli ad Eph. IV. 4], habens846 caput unicum Christum, ut Apostolus ait ad Ephesios I, et beatus Cyprianus martyr 24 qu. 1a, Loquitur Dominus ad Petrum
, et c. Alienus
[D. G. II. 24. 1. 18 et 19] et multis aliis capitulis847. Sed ipsa Johanna, de revelationibus quas se habuisse asserebat, de virilis habitus et ar-|-morum gestatione, recusavit se submittere determinationi militantis Ecclesie, seu cujuscumque hominis mundi. Igitur fuisse schismatica videtur et separasse se per hoc ab unitate, que est omnium membrorum corporis Ecclesie invicem et ad caput. Ex quo etiam infertur, cum in isto schismate obstinate permanserit, quod heretica fuerit et perverse sentiens de fide circa articulum Unam sanctam
etc., ut enim ait beatus Hieronimus super epistolam ad Galatas ; licet in exordio videatur schisma ex aliqua parte diversum ab heresi, tamen nullum schisma est quin sibi aliquam heresim confingat, ut recte ab Ecclesia recessisse 214LA 231videatur, 24 qu. 3a, Inter heresim
[D. G. II. 24. 3. 26]848. In hoc autem puncto in quo, ut dictum est, qui Johanne sitiebant sanguinem et condemnationem maxime eam captam et suis tendiculis irretitam credebant, puto, ut in ceteris punctis superius examinatis, ipsius Johanne innocentiam facillime posse tutari et deffendi. Et, quamquam in ceteris omnibus, tamen in isto maxime puncto, calumnia et iniquitas judicantium et eis assidentium patefieri potest et ostendi, cum imperfecte nimis, crude et calumniose articulum suum XIIm exerpserunt in quo dicunt eam simpliciter recusasse se refferre de suis dictis et factis determinationi militantis Ecclesie seu cujuscumque viventis. Constat enim ex processu, fol. XLIII849, quod ipsa requisivit quod duceretur coram papa, et ipsa, coram eo, responderet quicquid deberet. Ex quo, ut supra ostensum est, per appellationem legitime850 ut poterat requirens superioris judicis examen, inferiorum qui sibi hostes erant judicium declinabat, expresse etiam ipsa dixit quod debebat obedire domino nostro pape romano, cum tunc in Ecclesia schisma esset, vel esse timeretur, et quod in eo ut summo pontifice credebat. Item, quod si dixisset vel fecisset ut supra si esset aliquid quod clerici scirent dicere esse contra fidem christianam quam Dominus noster stabilivit, ipsa non vellet sustinere sed expellere et, iterum interrogata an deberet plenarie respondere Pape, requisivit dicens : Ducatis me ad eum et ego respondebo quod debeo
, fol. LVII851. Item cum super ista submissione Ecclesie multum et diu defatigata fuisset et de ea adhuc interrogaretur852, ipsa respondit per hec verba : Quantum est, inquit, de submissione, ego respondi de isto puncto. De omnibus operibus que ego feci et dixi, ipsa transmittantur Romam ad dominum nostrum summum pontificem, ad quem et ad Deum primo ego me refero.
Et iterum super hoc interrogata : Ego, inquit, me reffero Deo et domino nostro pape
, fol. 39 et fol.853 Ex quibus 215LA 231-232et aliis fideliter et | diligenter excerptis per dominum Paulum Pontanum, ad ostendendum imperfectionem articulorum formatorum contra Johannam, liquide apparet falsum fuisse et esse quod ipsa Johanna simpliciter et universaliter judicium militantis Ecclesie subire recusaret, cum expresse judicio domini nostri summi pontificis, ad quem talis causa ardua referri debebat, ut superius extitit allegatum, et clericorum non suspectorum se submitteret. Unde et unus ex testibus examinatis extra processum deponit quod, cum ipsi Johanne querenti ab episcopo Belvacensi ipsam interrogante Quid esset Ecclesia ?
et dicente sibi ; Quantum est de vobis, nolo me submittere vobis quia estis meus inimicus capitalis
854, ipse testis exposuisset quod celebrabatur concilium generale, in quo erant prelati etiam de parte sua, ipsa statim dixit quod illi concilio se submittebat, sed a prefato episcopo fuit ipsi testi statim imperatum silentium in nomine diaboli
. Similiter etiam, tam ex processu, quam ex depositionibus testium examinatorum extra processum, clare apparet quod ipsa, dum admoneretur se submittere Ecclesie, non bene intelligebat quid per Ecclesiam quoad talem submissionem faciendum intelligeretur ; dicebat enim quod ipsa non erat que deberet impediri ire ad Ecclesiam et audrei missam, fol. 711855 ; et aliquando dicebat : Ducatis me ad Ecclesiam.
Sed certe, et si postea melius intellexerit quid sibi per Ecclesiam significaretur, tum quia videbat interrogantes eam intelligere Ecclesiam ipsos assertos judices et cetum et collectionem consiliarorum eis assidentium, quos cognoscebat esse suos inimicos, justissime se tali Ecclesie, vel Ecclesie taliter intellecte recusabat, ut supra in prima parte hujus consilii ostensum est, ubi de recusatione judicum facta per ipsam Johannam dictum est. Posset856 etiam non improbabiliter dici quod, quamquam quantum ad diffinitionem et determinationem articulorum fidei et dubiorum de ipsis, vel circa eos suborientium, similiter et de ordinatione 216LA 232-233eorum que ad mores et rectam vite institutionem pertinent, quibus fidelis viator debeat in dictis vel factis suis se submittere determinationi summi pontificis et universalis Ecclesie, vel judicio proprii prelati sui, ubi questio suborta inveniretur jam per Ecclesiam decisa et determinata, tamen in bis que facti sunt et particulari hominum certa fide cognita et que ceteros latent, non deberet quis precise cogi ad denegandum et diffitendum factum cujus ipse certam notitiam et indubitatam haberet, alioquin injus-|-tum, iniquum et impossibile esset judicis preceptum et ipso jure nullas vires haberet, ff. l. Paulus respondit impossibile
, Que sententie sine appellatione rescindantur [Dig. XLIX. 8. 3]857. Nam si ille qui facti, quod ceteros latet, certam et indubitatam habet notitiam, negaret et deffiteretur factum, mendacium incurreret, quod est divina lege prohibitum et agendo contra conscientiam suam edificaret ad gehennam, De prescriptionibus, c. finali [Xa II. 26. 20]. Unde per hoc preceptum sibi factum de diffitendo et abnegando tale factum impossibile censeretur ; nam que jure facere prohibentur quod possibilibus habenda sunt, ff. De conditionibus institutionum, l. Filius qui
[Dig. XXVIII. 7. 15], argumento, ff. De verborum significatione, l. Nepos Proculo
[Dig. L. 16. 125]858. Et hoc, ut arbitrer, fuit quod ipsa Johanna aliquando dicebat, scilicet quod impossibile sibi erat facere vel dicere contrarium eorum que fecerat aut dixerat ex precepto Dei, et quod se referebat ad solum Deum, precipue quoad materiam suarum revelationum et eorum que dixit se fecisse per revelationes. Cum autem, ut supra ostensum est, supposito pro vero fundamento suo, scilicet quod habuerit divinas revelationes et a lege privata, scilicet a spiritu Dei, certa precepta et mandata implenda, illi autem qui habent propheticas revelationes certam cognitionem habeant de veritate suarum revelationum et quod a Deo sint, discernantque inter ilia, que ex prophetica revelatione prenunciant, 217LA 233-234et ilia, que dicunt per spiritum proprium, ut dicit Doctor sanctus, qu. 171, articulo quinto. Cum revelationes ipsi Johanne facte ceteros laterent, sibi autem certissime existerent, non videtur rationabile neque discretum preceptum fuisse assertorum judicum, etiamsi judices legitimi fuissent, quod ipsa precise abjuraret se tales revelationes habuisse. Ymo erat impossibile preceptum de jure, ut dictum est, maxime cum Ecclesia de occultis non judicet, 32 qu. 5a, Cristiana
[D. G. II. 32. 6. 23] ; 32 di. Erubescant
[D. G. I. 32. 11]859. Sed et ubi in tali facto tales revelationes abnegare et abjurare compellenda fuisset, cujus contrarium arbitrer, tamen sufficere pro compulsoria debuisset ecclesiastica censura ; quam etiam certe potius humiliter ferre et tolerare debuisset quam agendo contra conscientiam suam, precepto sibi facto parere et mentiendo ac dejerando abnegare se a Deo revelationes habuisse et eas abjurare, ut in simili determinatur in c. Litteras
, De restitutione spoliatorum [Xa II. 13. 13], et Inquisitioni
, De sententia excommunicationis [Xa V. 39. 44]860. Non autem usque ad penam mortis, nisi precepto pareret, progredi debuisset, sicut factum fuit, potissime cum in omnibus dictis et factis suis et admonitionibus ac preceptis sibi per revelationes factis nihil penitus contrarium aut devium a recta fide et sana doctrina inveniretur, ymo omnia optima et saluberrima precepta, que nullomodo presumi posset ab immundis et malignis spiritibus processisse. Si qua au-|-tem, vel de mutatione habitus, vel de portatione armorum, extra communem regulam in ipsa extranea videantur, non fuerunt talia quin in divinis historiis et sanctorum legendis aliquando inspiratione divina legamus contigisse, ut ostensum est. Nec ipsa dogmatizabat, exemplo suo talia esse a ceteris presumenda, sed sibi singulariter lege privata, que divina inspiratio est, esse precepta.
Ex his omnibus apparet quod, ex confessionibus et responsionibus, dictis et factis Johanne, sive singulariter acceptis, sive simul collectis, nihil inveniri potest cur juste et canonice 218LA 234-235posset judicari schismatica aut heretica ; cum etiam de revelationibus occultis, quas se habere affirmabat, et generaliter de omnibus dictis et factis suis expresse judicio summi pontificis, cujus in talibus arduis et occultis debet esse judicium, se submitteret. Absurdum enim esset dicere, etiam ubi causa861 tractaretur, que secundum regulas canonicas ad judicium inferiorum prelatorum pertineret quem dicere esse schismaticum vel hereticum, pro eo quod se sui ordinarii judicis judicio submittere recusaret, a quo forsan oppressus juste appellavit, vel quem propter legitimas suspicionum causas recusavit, sicut utrumque eo modo quo poterat, ex justis et rationabilibus causis fecisse Johannam, satis supra ostensum est. Si igitur inique et injuste decernebatur, propter sua facta et dicta, schismatica, heretica, superstitiosa, divinatrix, blasphema in Deum et sanctos, demonum invocatrix, et cetera hujusmodi que in cedula, quam a se minime intellectam, eam abjurare metu mortis coegerunt, multo injustius, iniquius et irrationabilius condemnata fuit postmodum esse relapsa, cum relapsus nemo in heresim dicit possit, ut dictum est supra, nisi ille qui rite et canonice abjuravit heresim in quam constabat eum esse lapsum, vel de ea vehementer suspectum et postmodum in ipsam rediisse invenitur ; ipsa autem Johanna neque perante in heresim lapsa, neque de heresi vehementer suspecta erat, neque abjurasse juste censeri debebat contenta in scedula sibi lecta que, ut asseruit, minime intelligebat, de quorum etiam majore parte, ut supra ostensum est, neque confessa, neque convicta, ymo nec in processu habita mentio erat. |
Et hec sunt, salva in omnibus correctione et emendatione sanctissimi domini nostri summi pontificis et omnium perspicatius intelligentium, que de revelationibus Johanne, dictis et factis suis, processu et sententia contra ipsam habitis mihi videntur ; quatenus de processu et actis cause mihi constate et apparere potuit, per quaternum mihi transmissum per venerabilem et circumspectum virum dominum decanum 219LA 235-237Noviomensem, sacre theologie professorem egregium, in quo quaterno continentur articuli XII eliciti per Anglicos, et consequenter additiones et determinationes excerpte de processu ad veritatem per peritissimum utriusque juris doctorem dominum Paulum Pontanum, una cum scedula, secundum quam judices fecerunt abjurare Johannam, ac etiam certis dubiis per prefatum dominum Paulum conceptis et elicitis pro consilio peritorum de super inquirendo.
Cetera multa suppleri possent et addi his que dicta sunt ex hujusmodi additionibus et excerptis domini Pauli. Sed que dicta sunt mihi, pro consilio danda, visa sunt sufficere ; neque enim necessarium putavi specialem mentionem facere, neque de saltu turris, neque de signis litterarum Johanne, neque de crudelitatibus que sibi falso imponebantur, et talibus hujusmodi que nullius aut modice dubitationis existimavi. Satis etiam per dicta excerpta, sive additiones domini Pauli, colligitur purgatio clara omnium talium objectorum. Si quid autem in isto consilio aliquis vel superfluum existimaverit, vel diminutum ignoscat, queso ut862 indulgeat peritie scriptoris.
Subscriptum et signatum per me Thomam, immeritum episcopum Lexoviensem, inter utriusque863 juris doctores minimum.
Notes
- [651]
LA : sententium.
- [652]
LA : références incomplètes.
- [653]
LA : références omises.
- [654]
LA : omis.
- [655]
Lat. 5970 : debuerunt.
- [656]
LA : références omises.
- [657]
LA : références omises.
- [658]
LA : eligere.
- [659]
LA : références omises.
- [660]
LA : référence omise.
- [661]
LA : 2e référence omise.
- [662]
LA : référence omise.
- [663]
LA : omis depuis l. prima et facit.
- [664]
LA : références incomplètes.
- [665]
LA : références incomplètes.
- [666]
LA : omis depuis l. IIa.
- [667]
LA : occulte.
- [668]
LA : 3 mots omis.
- [669]
LA : 2e référence omise.
- [670]
LA : références omises.
- [671]
LA : 3 mots omis.
- [672]
LA : références omises.
- [673]
LA : 3 mots omis.
- [674]
LA : référence omise.
- [675]
LA : unum.
- [676]
LA : omis depuis et Speculator.
- [677]
LA : ut.
- [678]
LA : 2 mots omis.
- [679]
LA : omis depuis Facit.
- [680]
LA : référence inexacte.
- [681]
LA : référence inexacte.
- [682]
LA : omis depuis l. 1a.
- [683]
LA : 2 mots omis.
- [684]
LA : références omises.
- [685]
LA : référence omise.
- [686]
LA : référence omise.
- [687]
LA : omis.
- [688]
LA : omis.
- [689]
LA : référence incomplète.
- [690]
LA : références omises.
- [691]
LA : références omises.
- [692]
LA : référence omise et Sed.
- [693]
LA : références incomplètes.
- [694]
LA : ignorans justitiam.
- [695]
LA : référence omise.
- [696]
LA : références remplacées par et patet per canones.
- [697]
LA : 9 mots omis.
- [698]
LA : référence omise.
- [699]
LA : référence et phrase omises.
- [700]
LA : référence inexacte.
- [701]
LA : auctorem.
- [702]
LA : référence omise.
- [703]
LA : sanctis.
- [704]
LA : références omises.
- [705]
LA add. : ista fide et.
- [706]
LA : références omises.
- [707]
LA : omis depuis in autentico.
- [708]
LA : in[hu]manissime.
- [709]
LA : detenta.
- [710]
LA : eorum.
- [711]
LA : référence incomplète.
- [712]
LA : 2 mots omis.
- [713]
LA : référence inexacte.
- [714]
LA : omis.
- [715]
LA : manenti.
- [716]
LA : habetur.
- [717]
LA : références omises.
- [718]
LA : références et phrase omises depuis ut dictis.
- [719]
LA : 2 mots omis.
- [720]
LA : omis.
- [721]
LA : références omises.
- [722]
LA : références omises.
- [723]
LA : références et phrase omises depuis l.
Acta
. - [724]
Lat. 5970 : Non ob.
- [725]
LA : omis.
- [726]
LA : contra eam restitutio non possit.
- [727]
LA : Primo.
- [728]
LA : constat au lieu des références.
- [729]
LA : certa.
- [730]
LA : ut.
- [731]
LA : référence incomplète.
- [732]
LA : référence omise.
- [733]
LA : références omises.
- [734]
LA : omis.
- [735]
LA : référence et phrase omises.
- [736]
LA : 2 mots omis.
- [737]
LA : dernière référence omise.
- [738]
LA : dernière référence omise.
- [739]
LA : remissionem.
- [740]
Lat. 5970 : mimera.
- [741]
LA : 14 mots omis.
- [742]
LA : quod.
- [743]
LA : obturatam.
- [744]
LA : référence omise.
- [745]
LA : Quid.
- [746]
LA : références omises.
- [747]
LA : 7 mots omis.
- [748]
LA : référence omise.
- [749]
LA : aduci.
- [750]
LA : références omises.
- [751]
LA : référence omise.
- [752]
LA : références omises.
- [753]
LA : 2 mots omis.
- [754]
LA : référence omise.
- [755]
LA : omis.
- [756]
LA : quis.
- [757]
LA : transmittebant.
- [758]
LA : omis.
- [759]
LA : référence omise.
- [760]
LA : références omises.
- [761]
LA : 2 mots omis.
- [762]
LA : références et phrase omises depuis les
Minor autem
. - [763]
LA : référence incomplète.
- [764]
LA : omis.
- [765]
LA : références incomplètes et Cum.
- [766]
LA : références omises.
- [767]
LA : habuit.
- [768]
LA : prophetant.
- [769]
LA : praedixit ut.
- [770]
LA : sacras.
- [771]
LA add. : fidei.
- [772]
LA : fictas.
- [773]
LA : références omises.
- [774]
LA : propheta vit.
- [775]
LA : id.
- [776]
LA : plenisque.
- [777]
LA : fortem.
- [778]
LA : pertinere.
- [779]
Lat. 5970 : revereri.
- [780]
LA : omis.
- [781]
LA : Et.
- [782]
LA : devidens.
- [783]
LA : spiritus illi illam au lieu de : puellam.
- [784]
LA : tertium.
- [785]
LA : petendo.
- [786]
LA : références omises.
- [787]
LA : spei.
- [788]
LA : et.
- [789]
LA : per arte.
- [790]
LA : omis.
- [791]
LA : référence omise.
- [792]
LA : obsequentes.
- [793]
LA : quod.
- [794]
LA : prophetia.
- [795]
LA : tantum.
- [796]
LA : loquitio.
- [797]
LA : corrupiet.
- [798]
LA : prophetica.
- [799]
LA : effective.
- [800]
LA : causaux.
- [801]
Lat. 5970 : instructum.
- [802]
LA : référence omise.
- [803]
LA : oblatam.
- [804]
Lat. 5970 : causata.
- [805]
LA : decretavit.
- [806]
LA : référence omise.
- [807]
LA : référence omise.
- [808]
LA : 13 mots omis.
- [809]
LA : consulentibus.
- [810]
LA : assertis.
- [811]
Lat. 5970 : rem.
- [812]
LA : ipsam.
- [813]
LA : référence omise.
- [814]
LA : référence omise.
- [815]
LA : latens.
- [816]
LA : Ysaiae LXXV.
- [817]
LA : dicitur.
- [818]
LA : référence omise.
- [819]
LA : référence omise.
- [820]
LA : lege tertia.
- [821]
LA : référence omise.
- [822]
LA : ad.
- [823]
LA : can.
quaecumque mulier
. - [824]
LA : cum.
- [825]
LA : références omises.
- [826]
LA : intercessendum.
- [827]
LA : defensione.
- [828]
LA : discretione.
- [829]
LA : fecisse.
- [830]
LA : senitatem.
- [831]
LA : senitatem.
- [832]
LA : 2 dernières références omises.
- [833]
LA : référence omise.
- [834]
LA : 3 mots omis.
- [835]
LA : est.
- [836]
LA : ut.
- [837]
LA : adverbium.
- [838]
LA : verum.
- [839]
LA : qualitas.
- [840]
LA : fuit.
- [841]
LA : uniusque.
- [842]
LA : omis.
- [843]
LA : omis.
- [844]
LA : omis.
- [845]
LA : références incomplètes.
- [846]
LA : références omises et habet.
- [847]
LA : références incomplètes.
- [848]
LA : référence omise.
- [849]
LA : référence omise.
- [850]
LA : omis.
- [851]
LA : référence omise.
- [852]
LA : interrogatur.
- [853]
LA : référence omise.
- [854]
LA add. : Et cum.
- [855]
LA : référence omise.
- [856]
LA : potest.
- [857]
Lat. 6970 : De re judicata, l.
Paulus respondit
[Dig. XLII. 1. 42]. LA : De sent, swe appellatione rescindenda,Paulus respondit
et l.Impossibilium
, De re judicata. - [858]
LA : références et phrase omises depuis De prescriptionibus.
- [859]
LA : références omises.
- [860]
LA : références omises depuis ut in simili.
- [861]
LA : causam.
- [862]
LA : et.
- [863]
LA : omis.